Reklama

Szaleństwa „króla Tatr”

Niedziela Ogólnopolska 28/2009, str. 27

Ewa Polak-Pałkiewicz
Publicystka, autorka wywiadu rzeki z Janem Olszewskim pt. „Prosto w oczy” oraz tomu publicystyki „Kobieta z twarzą”

Ewa Polak-Pałkiewicz<br>Publicystka, autorka wywiadu rzeki z Janem Olszewskim pt. „Prosto w oczy” oraz tomu publicystyki „Kobieta z twarzą”

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Jak można wyprawiać się w Tatry? Mapa, buty, sprzęt, coś od deszczu... Doktor Tytus Chałubiński organizując swoje słynne wyprawy - w latach 1874-87 było ich kilkadziesiąt - z Zakopanego w dziewicze rejony Tatr, pamiętał o czymś jeszcze - o muzyce, orkiestrze, o ognistym zbójnickim na polanie. W najwyższe partie gór, przez Polski Grzebień na Gerlach, na Wysoką, na Rysy, Łomnicę, na Zawrat, szedł jak na wesele. Wariat? Ekscentryk? Snob? A przecież znany był przede wszystkim jako lekarz, opiekun górali, oddany im aż do szaleństwa w czasie pamiętnej epidemii cholery w 1873 r., oraz przyrodnik - briolog i botanik. „Było coś romantycznego w tych wycieczkach, coś epickiego poniekąd” - pisał Ferdynand Hoesick, historyk literatury i taternik. - Nie odbywał ich nigdy w małym towarzystwie, lecz gromadą złożoną z kilku lub kilkunastu zaproszonych gości i trzydziestu lub czterdziestu górali. Wybierano się całym taborem z namiotami, kociołkami, samowarami etc., a nade wszystko z basetlą, z kobzą, z harmonią, ze skrzypcami, ze słynnym Bartkiem Obrochtą jako pierwszym skrzypkiem i przewodnikiem. Niezależnie od nich szedł stary Sabała. Prowadzili Jędrzej Wala, Maciej Sieczka, Szymon Tatar, Wojciech Roj, Wojciech Ślimak... Za nimi szedł Chałubiński z całym towarzystwem, niekiedy i w towarzystwie żony, którą górale nieśli w specjalnie ad hoc sporządzonym fotelu w rodzaju lektyki. Zapuszczano się w góry, wdzierano się w najniedostępniejsze szczyty, rozkładano się obozem nad brzegami jezior; a że z «panem dochtorem» nigdy nie wychodziło się krócej niż na kilka dni, więc nocowano pod gołym niebem w kosodrzewinie lub lesie, zawsze w cieple olbrzymiego ogniska”. Udział w tych wyprawach był zaszczytem - „konsyliarz” nie zapraszał byle kogo - brali w nich udział m.in. przyjaciele z Kresów, francuski antropolog Le Bon, Tissot, belgijscy parlamentarzyści Bulas i Couvrent. Sabała nazywał Doktora „jego wielkość, pan wielkomożny”. Nie dlatego, że uważał go za bogacza szastającego groszem, co mogło imponować góralom, ale nie zachwycało prawdziwych artystów, jakich wśród nich nie brakowało, ale że miał serce i stosowny do serca gest. Tytus Chałubiński nie dopuszczał, by głównym akcentem wyjścia ku miejscom, gdzie człowieka powala wprost na kolana majestat świata, był tylko wysiłek. Tam, gdzie jest zachwyt, musi istnieć też i sztuka. Zwłaszcza samorodna, ludowa, góralska. Tam rozwija się także coś tak kunsztownego i delikatnego, jak przyjaźń. „Przewodników takich, jakich dzisiaj mamy, troskliwych, znających rzecz, wzorowych przewodników, jakich nie ma gdzie indziej w świecie, wychował Chałubiński” - podkreślał dr Stanisław Radzikowski. I dodawał, że „nie ma gór na świecie, gdzie by alpinizm powstawał w podobny sposób”. Kronikarze podkreślają, że jedyny w swoim rodzaju węzeł przyjaźni między ludem góralskim a panami z Warszawy i Krakowa, oparty na szacunku wzajemnym i zaufaniu, zadzierzgnął się pod wpływem wypraw Doktora. Miały one ogólnopolską sławę i swoją legendę. To w dużym stopniu dzięki niej Chałubiński w Tatry i do Zakopanego „pociągnął cały naród”. Bo tacy jesteśmy - skłonni do lekkiego szaleństwa, gdy kochamy, ceniący piękno, blask, gest, uczucie. Podkreślano niejednokrotnie, że zamysłem Doktora, wprowadzanym w życie w romantycznym, staroświeckim stylu, było uczynienie polskiej inteligencji, gnębionej przez zaborców, ludźmi wewnętrznie wolnymi. Przy całej swej fantazji Chałubiński był zresztą człowiekiem nader praktycznym. Wspierał górali moralnie i materialnie, starał się o podniesienie ich wiedzy, o solidne wykształcenie. Założył Kasę Zaliczkową w Zakopanem, wprowadził na Podhale koniczynę, przekonał górali do stosowania płodozmianu, dał początek przekształcenia Zakopanego nie tylko w centrum alpinizmu, ale w „pierwszorzędne nasze uzdrowisko”. Stanisław Witkiewicz podkreśla, że dzięki jego pasji dokonał się pod Tatrami „przewrót, jakiego nigdy nie przypuszczał żaden z marzących o skarbach baców, żaden ze skupujących majątki gazdów, żaden z honornych chłopów, którzy za Tatrami szukali bogatych Żydków do obdzierania”. Ks. Józef Stolarczyk, pierwszy proboszcz Zakopanego, wspominał, jak w czasie epidemii cholery mieszkający u niego na probostwie „profesor nocą przez okno wykradał się na wieś nieść pomoc swoją klęską trapionej ludności, własną ręką przenosił chorych, zarażonych epidemią, i urządzał im posłania, nie szczędząc kosztów, poświęcenia, dając wzór innym lekarzom”. Epidemia wygasła po pięciu tygodniach. „Wszędzie nastąpiło wyludnienie - wspomina góral Andrzej Stopka. - U nas, dzięki jemu, obeszło się bez wielkich strat”.
Ale jest coś jeszcze w biografii Tytusa Chałubińskiego, co zwykle przemilczają kronikarze. Żelazny krzyż na Gubałówce postawiony przez niego w 1873 r. Powszechnie uważa się, że był on wotum wdzięczności Bogu za stłumienie epidemii. Prawda jest jednak inna. Krzyż był zadośćuczynieniem i publicznym aktem ekspiacji za niewierność małżeńską i prośbą do Boga o pojednanie się z rodziną. Ten gest „dochtora” wydaje się nawet bardziej znaczący niż jego wyprawy i jego społeczna pasja. Kto bowiem ze współczesnych znanych ludzi potrafiłby publicznie, z pokorą przyznać się do błędów? Kto prosiłby w ten sposób Boga o przebaczenie? „Król Tatr”, który w górach szukał prawdy i opiewał ją wraz ze swym „orszakiem”, nie miał z tym problemów.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2009-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Leon XIV: nadzieja, to świadomość, że Bóg nie zawodzi nigdy

Nadzieja polega na świadomości, że nawet jeśli my możemy zawieść, Bóg nie zawodzi nigdy - powiedział Ojciec Święty podczas dzisiejszej audiencji ogólnej. Rozważając ostanie dni Jezusa na ziemi papież mówił dziś o zdradzie.

Na początku audiencji Ojciec Święty pozdrowił wiernych po angielsku, hiszpańsku i włosku, a następnie wyjaśnił, że dzisiejsza audiencja odbywa się nie tylko w auli Pawła VI, lecz także w innych miejscach, aby uniknąć słońca i upałów. „Dziękujemy za cierpliwość i dziękujmy Bogu za wspaniały dar życia, dobrą pogodę i wszystkie Jego błogosławieństwa” - zachęcił Leon XVI.
CZYTAJ DALEJ

Nowenna przed wspomnieniem św. Maksymiliana Marii Kolbego

[ TEMATY ]

św. Maksymilian Kolbe

Karol Porwich/Niedziela

Nowenna do św. Maksymiliana M. Kolbego w oparciu o teksty z "Pism" świętego. Modlitwę rozpoczynamy 5 sierpnia.

Święty Maksymilianie, zapalony miłością Boga, opromieniony światłem Niepokalanej Dziewicy, wskazywałeś ludowi Bożemu rozliczne formy apostołowania do zwycięstwa dobra i dla rozszerzenia królestwa Bożego na całym świecie. Uproś nam światło i siłę, abyśmy mogli czynić dobro i pociągać innych do Chrystusowej miłości. Wstaw się do Pana o łaskę dla nas, abyśmy owładnięci tym samym zapałem miłości, wiarą i czynem mogli świadczyć o Chrystusie wśród naszych braci i dojść razem z Tobą do posiadania Boga w chwale wiecznej. Amen.
CZYTAJ DALEJ

W 2026 roku zabieg konserwatorski „Sądu Ostatecznego” w Kaplicy Sykstyńskiej

2025-08-13 18:34

[ TEMATY ]

Sąd Ostateczny

Kaplica Sykstyńska

Vatican Media

Nowy kierownik Pracowni Konserwacji Malarstwa i Materiałów Drewnianych Muzeów Watykańskich, Paolo Violini, w rozmowie z Vatican News opowiada o emocjach związanych z koordynowaniem ochrony dzieł fundamentalnych dla ludzkości. Zapowiada restaurację Loggii Rafaela oraz, do Wielkanocy, specjalny zabiek konserwatorski przy arcydziele Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej.

W 2026 roku planowany jest nadzwyczajny zabieg konserwatorski „Sądu Ostatecznego” Michała Anioła, a wcześniej – restauracja Loggii Rafaela. To właśnie w duchu „wielkich” historii sztuki nowy kierownik Pracowni Konserwacji Malarstwa i Materiałów Drewnianych Muzeów Watykańskich, Paolo Violini, podejmuje swoje nowe obowiązki. Z początkiem sierpnia zastąpił Francescę Persegati, która od 2017 roku kierowała instytucją założoną sto lat temu przez Biagia Biagettiego. Violini w rozmowie z mediami watykańskimi zapowiada pierwsze wyzwania, które na niego czekają.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję