Rozpoczynamy nowy rok akademicki, kolejny rok funkcjonowania uczelni nastawionych na służbę młodym ludziom. Plany zajęć są już gotowe, schematy organizacyjne wypracowane. Jedyną niewiadomą są młodzi ludzie, którzy zasiądą w naszych aulach. Zanim zaczniemy do nich mówić, tłumaczyć im zawiłości świata, warto byłoby ich posłuchać.
Co oni powiedzieli w ostatnich miesiącach?
Na ulicach angielskich miast młodzi Brytyjczycy wykrzyczeli w sierpniu swoje poczucie beznadziei. Zapytani przez dziennikarzy, dlaczego w nich tyle agresji, odpowiadali krótko: „Nie mamy przyszłości, nie mamy perspektyw”. A przecież przez ostatnie dekady tłumaczono młodym, że życie trzeba przeżywać właśnie tak - bez myślenia o perspektywach, bez paraliżującej twórczą swobodę wizji życiowego celu. Wychowankowie postmodernistycznej kultury podnieśli bunt. Elity, które nie chciały słuchać starych baśni o konieczności poświęceń, wyrzeczeń, samodyscypliny, usłyszały brzęk tłuczonego szkła. Dziś już głośno mówi się o dyscyplinie w szkołach i w domu, o wartościach, etyce i moralności.
Na ulicach Madrytu w tym samym sierpniu usłyszeć można było inne wołanie młodego pokolenia. Młodzi chcieli wykrzyczeć w twarz znudzonej życiem Europie, że są zafascynowani wiarą, że chcą żyć dla miłości, że zgadzają się płacić za tę miłość cenę krzyża, że razem z innymi chcą budować świat, który ma sens, ma perspektywy, ma przyszłość.
O jaki sens chodzi?
Przenieśmy się na ulice polskich miast. Niedawno przeprowadzono badania wśród licealistów warszawskich. Młodzież ta nie ma wielkich ideałów. Nie pociągają jej wzniosłe wartości przebudowy świata, nie dąży do ustanowienia innego, lepszego ustroju społecznego. To pokolenie koncentruje się na sobie. Nie jest to pokolenie walczące, lecz raczej omijające czy minimalizujące aktywność w sferach, które nie przynoszą mu bezpośrednich korzyści.
Zapytani o najważniejsze cele życiowe, młodzi odpowiadają: „Najważniejsze jest dla mnie zdobycie dobrego wykształcenia, kariera zawodowa, dobry poziom materialny i założenie rodziny”.
Tyle różnych oczekiwań, jakby się wydawało - sprzecznych. Jak wielobarwna jest dzisiejsza młodzież!
Ta młodzież puka dziś do drzwi uczelni.
Co jej zaoferujemy?
Czy tylko kolejną reformę szkolnictwa wyższego - ale po co?
Wyższy poziom szkolenia zawodowego - ale po co?
Wyższe szanse na zdobycie dobrze płatnych posad - ale po co?
To proste pytanie - po co to wszystko? - jak robak toczy wszystkie nasze wysiłki.
Dobra uczelnia musi przynajmniej próbować pomóc młodym ludziom odpowiedzieć na pytanie: Po co to wszystko?
Co to znaczy dziś: być dobrą uczelnią?

Uniwersytet przestrzenią rozwoju osobowości

Tadeusz Różewicz we wspomnieniach, które ukazały się pod tytułem: „Margines, ale…”, przedstawia pewien dylemat osobisty, pisząc, że w 1945 r. znalazł się w Krakowie i zaczął studiować historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. „Pamiętam - wyznaje dalej - że pisałem w tym czasie poemat o odbudowie kościoła Mariackiego. To, że zabytki starego Krakowa zachowały się, nie było dla mnie ostatecznym potwierdzeniem ich realności”.
Skąd wziął się pomysł napisania poematu?
„Dla mnie Kościół leży w gruzach. Kościół jest zniszczony w moim wnętrzu.
Fakt, że wybrałem historię sztuki jako przedmiot studiów, nie był przypadkowy. Zapisałem się na historię sztuki, żeby odbudować gotycką świątynię w sobie. Żeby cegła po cegle wznosić w sobie ten Kościół. Żeby element po elemencie zrekonstruować człowieka”.
Podobnie jak Różewicz wielu młodych ludzi rozpoczyna studia, nosi w sobie świadomie lub podświadomie to pragnienie - odbudować w sobie coś, co w ich młodym życiu zdążyło się zawalić, albo po prostu zbudować coś pięknego, trwałego na całe życie.
Czy współczesne uczelnie dają szansę na spełnienie tych pragnień?
Czy są tylko korporacjami, w których sprzedaje się wiedzę w dobrej jakości?
Czy też mają do zaproponowania coś więcej?
Jesteśmy świadomi, że wielu naszych studentów pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych, ze środowisk przeżywających kryzys wartości. I pewnie wielu z nich idzie na studia nie tylko po wiedzę, ale liczy też na to, że uda im się w tym czasie uporządkować życie i stworzyć wizję tego życia.
Co mamy im do zaoferowania w naszych wspólnotach akademickich?
Czy nasza kadra naukowa świadoma jest swojej misji pedagogicznej?

Uniwersytet przestrzenią odkrywania Prawdy

Wydaje się, że dużym problemem w relacjach międzyludzkich jest kryzys zaufania. Według opinii wielu socjologów, Polacy wśród narodów europejskich cechują się obniżonym poziomem zaufania wzajemnego.
Można postawić hipotezę, że przyczyną owego kryzysu zaufania jest m.in. współczesny kryzys pojęcia prawdy. Nie w cenie jest dzisiaj docieranie do głębszych opisów rzeczywistości. Pozostajemy na poziomie zjawiskowym. Jest to jakoby zjawisko pozorów. Interesuje nas tylko taka prawda, którą się da wykorzystać - w technologii, w ekonomii, w polityce. Słowem - interesuje nas prawda na sprzedaż, prawda przez małe „p”.
Tymczasem prawda jest czymś, co się odkrywa, a nie produkuje.
W tradycji uniwersyteckiej używano niegdyś pojęcia „gaudium Veritatis” - radość z Prawdy.
Czy współczesne uczelnie są miejscem, gdzie student może doświadczyć tej radości?
Czy nasza kadra, my wszyscy, potrafimy nauczyć naszych studentów dochodzenia do Prawdy, stawiania pytań?
Czy uczymy ich bronić tej Prawdy niezależnie od koniunktury?

Uniwersytet przestrzenią tworzenia fundamentów

Zapowiedzi demograficzne o zmniejszającej się liczbie studentów w nadchodzących latach spowodowały „szczególną troskę uczelni o studenta”, którą można nazwać walką o studenta.
Masz studenta - masz pieniądze.
Dla studenta, aby go po prostu mieć, tworzy się nowe atrakcyjne kierunki, po których obiecuje się, że będzie miał pracę. Błyskotliwa oferta woła: Przyjdź do nas!
Czy nie uruchamia to procesu zamiany kształcenia uniwersyteckiego na coraz bardziej specjalistyczne wyższe kursy zawodowe?
Czy nie kryje się w tym również jakaś forma oszukiwania młodych ludzi?
Gwałtowne zmiany na rynku pracy, rewolucje technologiczne, migracje - to wszystko sprawia, że każdy rodzaj wąskiego kształcenia zawodowego starzeje się w niewyobrażalnie szybkim tempie.
Czy studia nie są zatem po to, by dać solidne fundamenty wiedzy ogólnej, metod myślenia, umiejętności szukania prawdy?
Czy zatem współczesna walka o studenta nie powinna się dokonywać poprzez walkę o poziom studiów?
Klucz do uczciwego pozyskiwania studenta to jakość kształcenia, a nie krótkoterminowa atrakcyjność oferty kierunków i specjalizacji.

* * *

Wszyscy patrzymy na budżet - czy się zamknie?
Patrzmy też na studentów i służmy im tak, aby ich nie zamknąć, ale pomóc przez ich studia otworzyć na…