Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego jest jedną z sześciu watykańskich dykasterii, którą odwiedzą wszyscy polscy biskupi. Zajmuje się ona relacjami Stolicy Apostolskiej z różnego typu wspólnotami życia konsekrowanego w Kościele. Wizyta polskich biskupów w tej kongregacji może mieć istotne znaczenie, w kontekście zapowiedzianego przez papieża Franciszka na rok 2015 Roku Życia Konsekrowanego.

Relatorem jednej z trzech grup polskich biskupów odwiedzających tę dykasterię będzie abp Henryk Hoser SAC. - Podczas wizyt chodzi o poinformowanie kongregacji o stanie życia konsekrowanego w Polsce czy w diecezji, którą dany biskup reprezentuje. A z drugiej strony, o usłyszenie odpowiedzi na problemy, jakie są sygnalizowane przez Kongregację, a które musimy wziąć pod uwagę w naszym kraju – opowiada w rozmowie z KAI.

Abp Hoser zauważa, że obecnie „życie konsekrowane cierpi z powodu braku kandydatów”. - To jest bardzo złożony problem: najpierw demograficzny bo drastycznie spada liczba młodych ludzi, co jest również problemem wyższych uczelni a nie tylko instytutów zakonnych. Z drugiej strony – środowisko nie zawsze promuje czy ułatwia odczytanie drogi powołania, zwłaszcza dziewcząt. Dziś jest większy problem z brakiem powołań do żeńskich zgromadzeń czy zakonów niż do męskich i to też wymaga refleksji i zidentyfikowania przyczyn – ocenia relator. Spodziewa się, że Kongregacja na pewno będzie pytać biskupów o statystyki i o problemy uwarunkowane sytuacją kraju.

Według najnowszych statystyk za rok 2013 w Polsce jest 18 tys. 737 sióstr zakonnych (profesek – czyli zakonnic po ślubach) oraz łącznie 509 nowicjuszek i postulantek, które dopiero przygotowują się do życia zakonnego. Ponadto 2149 polskich sióstr pracuje poza granicami kraju: w tym 587 na misjach a 397 posługuje Kościołowi na Wschodzie.

Najwięcej spośród sióstr to katechetki, których jest obecnie 2157 (ale tylko 11 jest wizytatorkami lekcji religii) oraz zakrystianki – 1277. Stosunkowo dużo jest także zakonnic przedszkolanek – 953 i dyrektorek różnych placówek prowadzonych przez zgromadzenia zakonne m.in. szkół, domów opieki, zakładów wychowawczych itp. Kierują nimi 704 zakonnice. Wiele z nich pracuje także jako wychowawczynie w różnego typu placówkach – w sumie 683.

Jeśli chodzi o wykształcenie sióstr, najwięcej z obecnie studiujących zdobywa wyższe wykształcenie w trybie zaocznym (688), natomiast 110 kształci się na studiach dziennych.

W żeńskich zgromadzeniach zakonnych zauważalne są też zmiany pokoleniowe. Obecnie ponad 1/3 polskich zakonnic (7788) to siostry w wieku emerytalnym.

Oprócz sióstr z tzw. zgromadzeń czynnych, prowadzących różne dzieła apostolskie, 1355 mniszek żyje w Polsce w zakonach klauzurowych. Ich życie koncentruje się na modlitwie, ale mniszki zajmują się też pracami ręcznymi, m.in. haftowaniem i szyciem szat liturgicznych, wypiekiem opłatków i komunikantów. Średni wiek polskiej zakonnicy żyjącej w klauzurze wynosi nieco ponad 52 lata.

Natomiast w 60 zakonach męskich posługuje 7611 zakonników, w tym 6416 kapłanów i 1195 braci zakonnych. Na pierwszym etapie przygotowań do życia zakonnego – w nowicjatach i postulatach – przebywa obecnie 300 młodych mężczyzn. Natomiast 1286 kształci się już w seminariach zakonnych. Ponadto poza granicami kraju duszpasterzuje 3476 polskich zakonników.

W Polsce zakonnicy prowadzą 698 parafii, z reguły miejskich w których pracuje 3384 księży zakonnych, ponadto pod opieką zakonów męskich znajduje się 149 sanktuariów. Zakonnicy zajmują się także działalnością rekolekcyjną, prowadzą m.in. 143 domy rekolekcyjne. Ponadto 1292 zakonników jest katechetami.

Dla porównania, podczas przedniej wizyty ad limina Apostolorum w Polsce było 20 tys. 965 sióstr zakonnych (a 1054 kobiet przygotowywało się do życia zakonnego), 6325 księży i 1522 braci zakonnych. Ponadto 1081 osób należało do instytutów świeckich. O ile liczba sióstr zakonnych zmalała na przestrzeni tych lat, to liczba księży zakonnych utrzymuje się na stałym poziomie, choć maleje liczba braci zakonnych.

Prefektem watykańskiej Kongregacji ds. instytutów życia konserkrowanego, którą odwiedzą biskupi z Polski jest od stycznia 2011 r. brazylijski kardynał Joao Braz de Aviz, salezjanin a sekretarzem Hiszpan abp. José Rodriquezem Carballo, były przełożony generalny franciszkanów.

Podczas niedawnej wizyty w Polsce (w październiku 2013 r. ) mówił on do przełożonych polskich zakonnic, iż „czas kryzysu wymaga przemyślenia, niezbędnego do podjęcia właściwych decyzji, solidnej formacji niezbędnej do autentycznego życia zakonnego”. Zaznaczył też, że polskie zakonnice i zakonnicy muszą się też nauczyć bycia mniejszością oraz prostoty i pokory.

Warto też przypomnieć, że Polska była celem pierwszej zagranicznej podróży kard. Braz de Aviz jako prefekta. W listopadzie 2011 r. spotkał się on z czterema konferencjami wyższych przełożonych zakonów i instytutów świeckich w Polsce, uczestniczył też w zorganizowanym w Warszawie sympozjum. - Mam wrażenie, że życie konsekrowane w waszym kraju doświadcza pewnych trudności ale też jest znakiem wielkiego świadectwa – tak skomentował dla KAI wówczas tę wizytę.

Wizyta „ad limina Apostolorum” polskich biskupów planowana jest na 1-8 lutego.