Ta tajemnica jest niewątpliwie najtrudniejsza. W swoim nauczaniu Jezus Chrystus do królestwa Bożego odnosił się najczęściej - i w wielu miejscach. Ewangelista napisze w pewnym momencie: „Jezus obchodził wszystkie miasta i wioski. Nauczał w tamtejszych synagogach, głosił Ewangelię o królestwie...”
(Mt 9, 35)

Powstało już wiele traktatów naukowych, zawierających interpretację Chrystusowego nauczania. Nie mam odpowiedniego przygotowania, by próbować coś tu dodać. Niemożliwe też jest, bym mógł przypomnieć tutaj wszystko, co Chrystus powiedział o królestwie Bożym, i opisać wszystkie miejsca, w których słuchano Jego słów. Ograniczę się zatem do trzech takich miejsc.

Kafarnaum
(por. Mt 4, 17; 8, 5-13; 10, 1-7; 18, 1-5; 18, 21-35)

Św. Mateusz wiąże początek nauczania Chrystusa z nadejściem wiadomości o aresztowaniu Jana Chrzciciela. Jezus udał się do Kafarnaum, miasteczka w Galilei, i tam rozpoczął swoje nauczanie oraz zaczął wzywać Żydów, by przygotowywali się na przyjście królestwa niebios.
Św. Mateusz umieszcza nauczanie Chrystusa o królestwie prawdopodobnie w pobliżu Kafarnaum. Jezus posługuje się tam serią przypowieści: o siewcy i ziarnach padających na różną glebę, o pszenicy i kąkolu, o ziarnie gorczycy, o zakwasie używanym do wypieku chleba, o ukrytym skarbie oraz o sieci pełnej dobrych i złych ryb. Nauczanie było trudne nawet dla wybranych uczniów, dlatego Jezus objaśniał im sens tych przypowieści (por. Mt 13).
Capharnaum - the town of Jesus. Miasto Chrystusa. Kafarnaum to miasto, które Jezus Chrystus wybrał na swoją ziemską siedzibę - „bazę wypadową” swoich wędrówek nauczycielskich. Tu miał przyjaciół, tu powołał większość swoich uczniów. Gościnny dom teściowej Piotra Apostoła zapewniał Mu mieszkanie. Tu chętnie znajdował odpoczynek, ciesząc się ciepłem ludzkiej przyjaźni i miłości.
Kafarnaum znajduje się na północnym brzegu jeziora Genezaret (zwanego też Jeziorem Galilejskim lub Morzem Tyberiadzkim). Teren dawnego miasteczka Kefar Nahum („wioski Nahuma” lub „wioski pocieszenia”) okolony jest ogrodzeniem. Wierzeje żelaznej bramy osadzone są w murze, zbudowanym z kamiennych bloków - z powszechnego tu czarnego bazaltu. Na błękitnej tablicy, zawieszonej na bramie, białymi literami napisano - jak już wyżej wspomniałem: „Capharnaum - the town of Jesus”.
Kustodia Ziemi Świętej zakupiła ten teren w 1894 r. Badania archeologiczne (kontynuowane do dzisiaj) rozpoczęto w 1905 r. Ich najważniejszym efektem jest odsłonięcie ruin dawnej synagogi oraz bizantyjskiego kościoła, zawierającego w swym wnętrzu dom św. Piotra.
Synagoga w Kafarnaum była miejscem, do którego Chrystus uczęszczał na modlitwy i w którym nauczał. Ruiny, udostępnione obecnie do zwiedzania, są pozostałościami budowli wzniesionej w IV-V wieku z białego wapienia. Według powszechnej opinii badaczy, stała ona na fundamentach synagogi z I wieku, zbudowanej z czarnego bazaltu - a więc tej, którą odwiedzał Jezus i Apostołowie.
Z czarnego bazaltu wzniesiono również ściany domu św. Piotra. Wszystko wskazuje na to, że był on - obok Wieczernika - najstarszym kościołem chrześcijan. Wykopaliska wskazują jednoznacznie, iż już w I wieku była to budowla otoczona szczególną czcią. Ponad nią w III i IV wieku wzniesiono, a w V wieku rozbudowano, kościół bizantyjski. Pielgrzymi z najwyższą czcią pochylają się nad ruinami domu Księcia Apostołów - miejscem, w którym Jezus Chrystus przebywał, wypoczywał, nauczał i czynił cuda.
Kafarnaum to piękne miejsce. Gdy odwiedzałem je w czasie pielgrzymki jesienią 1999 r., zanurzone było w zieleni drzew i krzewów, rozświetlone słońcem, ustrojone barwami tysięcy kwiatów. I tylko budowla nowoczesnego kościoła w kształcie kosmicznego spodka wydawała się trochę niestosowna w tym miejscu...

Góra Błogosławieństw
(por. Mt 5-7)

Słynne Kazanie na Górze w całości odnosi się do królestwa niebieskiego. Błogosławieństwa tam wypowiedziane to warunki osiągnięcia tego królestwa.
Góra Błogosławieństw to miejsce pełne uroku. Wznosi się łagodnie nad brzegiem jeziora Genezaret na wysokość ok. 150 m. Porośnięta jest kwiatami, krzewami i drzewami, pełna kolorów i świeżej zieleni liści. Byłem tu na początku listopada 1999 r. Ranek był pogodny. Słońce grzało, ale nie paliło. Od jeziora wiał ledwie wyczuwalny, świeży, wilgotny i chłodny wietrzyk. Byliśmy pod wielkim wrażeniem uroku tego miejsca. Błękit nieba i przepleciony złotem szmaragd jeziora, przymglony fiolet i róż Wzgórz Golan, rozświetlona słońcem zieleń drzew i kwitnące wszystkimi kolorami tęczy krzewy - wszystko to urzekało. A przy tym atmosfera pogodnego spokoju, dominująca na wzgórzu...
W 1936 r. na zboczu wzgórza odkryto kaplicę z IV wieku, wzniesioną ponad grotą, przed którą, według tradycji, Chrystus wygłosił Kazanie.
Na szczycie wzgórza znajduje się ładny, biało-szary, ośmiokątny kościół, wzniesiony w 1937 r. według projektu A. Barlucciego. Wokół niego, wśród drzew i krzewów, umieszczono 8 kaplic „polowych”.

„Ojcze nasz” w Grocie
Nauczania na Górze Oliwnej
(por. Mt 6, 9-13)

W modlitwie, której Chrystus nauczył swoich uczniów, zawarta jest prośba o przyjście królestwa Bożego. Św. Mateusz traktuje Modlitwę Pańską jako integralną część Kazania na Górze. A jednak tradycja umieszcza to nauczanie Chrystusa na stokach Góry Oliwnej, w miejscu dość odległym od Galilei.
Liczne przekazy zdawały się potwierdzać lokalizację Groty Nauczania. Wspominano o świątyni nad nią zbudowanej. Wzniósł ją cesarz Konstantyn za radą swej matki, św. Heleny, jako jedną z trzech bazylik (dwie pozostałe to Bazylika Narodzenia i Bazylika Grobu). Zyskała ona popularną nazwę „in Eleona” - zapewne od zniekształconej greckiej nazwy drzewa oliwkowego. Pierwszy zapisek o takim kościele znaleźć można w diariuszu francuskiego pielgrzyma z 333 r. Wspomina o nim także w swym dzienniku słynna Egeria. Kościół zniszczyli Persowie w 614 r., ale legenda miejsca trwała i znajdowała nowe potwierdzenia. Z XII wieku pochodzą zapiski o tablicach z tekstem Ojcze nasz, wykopanych w tym miejscu. Wykopaliska prowadzone na stokach Góry Oliwnej doprowadziły do odkrycia groty i ruin kościoła, zbudowanego nad nią w końcu III lub na początku IV wieku.
Nazwa „Pater Noster” (Ojcze nasz) została nadana kościołowi, który w 1160 r. wznieśli krzyżowcy nieco powyżej groty. Również i ta świątynia uległa zniszczeniu. Zrekonstruowano ją w 1874 r., a w XX wieku dobudowano do niej klasztor. W jego krużgankach franciszkanie umieścili ceramiczne tablice z tekstem Modlitwy Pańskiej w ponad 60 językach.
Kościół „Pater Noster” znajduje się w programach wszystkich katolickich pielgrzymek do Ziemi Świętej. Odwiedziłem go w 1999 r., biorąc udział w pielgrzymce zorganizowanej przez Ojców Pallotynów. Pamiętam owo wzruszenie, jakiego doświadczyliśmy pod tablicą w języku polskim... Ufundowali ją żołnierze 8. Brygady Strzelców Armii gen. Andersa, z inicjatywy niezmordowanego w tworzeniu polskich śladów na Ziemi Świętej franciszkanina - o. Aureliusza Borkowskiego. Zamontowano ją w 1948 r.
Nikt wówczas nie wspomniał o Grocie Nauczania. Zaprowadził nas do niej Ksiądz Rektor Seminarium Ojców Franciszkanów w Jerozolimie. Odźwierny zapalił światło i oto ujrzeliśmy ją w całej okazałości. Skała jest jasna, niemal biała. Wnętrze groty może pomieścić ponad 30 osób. Przystosowane zostało tak, by grota mogła spełniać funkcję kaplicy. Tak jak kiedyś, grota osłania od słońca i deszczu oraz od gwaru zewnętrznego świata. Silnie utrwalona tradycja wskazuje na tę grotę jako miejsce nauczania Chrystusa i wypowiedzenia słów: „Przyjdź królestwo Twoje...”.
Wychodzimy z groty. Skręcamy w prawo, w dół stoku. Po kilkunastu metrach znajdujemy się u podnóża rozległych schodów prowadzących do kościoła z krużgankami. Wchodzimy na nie, jednocześnie wspinając się po sklepieniu groty. Te schody, kamienny ołtarz u ich szczytu oraz kamienny fotel i kilka innych elementów zabudowy - to zaniechana próba rekonstrukcji oryginalnej świątyni, wzniesionej przez Konstantyna.
Idziemy powoli w kierunku krużganków kościoła „Pater Noster”, do polskiej tablicy... Jest cicho. Przyjemny poranny chłód i ten upajający zapach kompozycji tysiąca kwiatów, drzew i krzewów. Chciałoby się rzec: Panie, tu jest mi dobrze....