Ekspozycja została przygotowana z okazji przypadającej w tym roku 40. rocznicy pierwszej pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Polski. Wystawę przygotował oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach przy współudziale Jasnogórskiego Instytutu Maryjnego oraz Stowarzyszenia „Solidarność i Niezawisłość”.

Na wystawie prezentowanych jest prawie 40 wielkoformatowych fotografii ze zbiorów Instytutu Prymasowskiego oraz archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – w większości dotąd nie znanych nigdy wcześniej nie publikowanych. Wynikiem międzynarodowej kwerendy prasowej jest zbiór przywołanych na wystawie tytułów artykułów z prasy niemieckiej, włoskiej, holenderskiej, francuskiej i amerykańskiej. Ważnym uzupełnieniem narracji są również fragmenty wypowiedzi przedstawicieli władz komunistycznych na temat pielgrzymki – w okresie przygotowań i po jej zakończeniu.

Otwarcia wystawy dokonali: dr Andrzej Sznajder, dyrektor oddziału katowickiego Instytutu Pamięci Narodowej, o. Marian Waligóra, przeor Jasnej Góry oraz w imieniu organizatorów o. Mariusz Tabulski, definitor generalny Zakonu Paulinów, dyrektor Jasnogórskiego Instytutu Maryjnego.

„Postanowiliśmy opowiedzieć historię tej pielgrzymki głównie za pomocą fotografii, które znajdują się w większej części w zasobie archiwalnym IPN. To są fotografie, które nie były dotychczas nigdy publikowane - powiedział otwierając wystawę dr Andrzej Sznajder, dyrektor oddziału katowickiego Instytutu Pamięci Narodowej – Dodatkowo, i tu wielkie podziękowania dla Instytutu Prymasowskiego, z którego zasobu fotografii tej pielgrzymki również mogliśmy skorzystać”.

Jak dodał dr Andrzej Sznajder, wersja wizualna wystawy wzbogacona jest fragmentami przemówień papieskich, które są skonfrontowane z fragmentami z dokumentów partyjnych i władz komunistycznych Polski: „Przebija z nich po pierwsze niechęć do zapraszania papieża do Polski, po drugie obawa o skutki przede wszystkim politycznej tej pielgrzymki – obawy, jak miały pokazać następne lata, zupełnie uzasadnione, z których przebija przekonanie, że to, co wydarzy się w Polsce, może mieć znaczenie również daleko poza granicami Polski”.

Wystawa ma też na celu pokazanie echa pierwszej papieskiej pielgrzymki do Polski na arenie międzynarodowej: „Przeprowadziliśmy kwerendę w prasie zagranicznej, w której wspominano o pielgrzymce. To, co zaprezentowaliśmy na tej wystawie, to zaledwie ułamek tego, co udało nam się wydobyć i ustalić. Nie było znaczącego dziennika czy tygodnika w prasie zagranicznej, który by o pielgrzymce Jana Pawła II nie wspomniał. Przebija z nich też to przekonanie, które my dzisiaj mamy – o wyjątkowości i nadzwyczajnych skutkach, które ta wizyta Jana Pawła II w Polsce i w Ojczyźnie odniesie już niebawem”.

Ekspozycja zaopatrzona jest w qr-kody, za pomoca których można w internecie dotrzeć do nagrań przemówień papieskich i do reportaży dziennikarzy Radia Wolna Europa.

„Pragnę gorąco podziękować gospodarzom tego miejsca za umożliwienie zaprezentowania naszej wystawy. Doprawdy trudno sobie wyobrazić miejsce bardziej właściwe, w którym mogłaby ona stanąć - mówił dr Andrzej Sznajder - Przez ostatnie 3 tygodnie była prezentowana na Zamku Królewskim w Warszawie, czyli w miejscu, od którego pamiętna pielgrzymka Jana Pawła II przed 40. laty się rozpoczęła. Naszym zamiarem jest, by w ciągu ok. 9 miesięcy odwiedziła wszystkie te miejsca, w których wówczas przebywał papież”.

„Ta wystawa to synteza tego, jak możemy historycznie patrzeć na tę pielgrzymkę i na skutki, które ona za sobą pociągnęła” – podkreślił dr Sznajder.

„Jest to przypomnienie tych wydarzeń, sięgnięcie do bogactwa nauczania papieskiego, jak również poprzez spotkanie z multimediami, z fotografiami w tej przepięknej scenerii jasnogórskiej, jest to przypomnienie tego niesamowitego czasu, który przeżywała wtedy Polska, udręczona czasami komunizmu – podkreślił podczas otwarcia o. Marian Waligóra, przeor Jasnej Góry - Wydaje mi się, że ta wystawa pokazuje piękno serc Polaków, którzy tak bardzo okazywali radość, że po raz pierwszy na tej ziemi stanął papież, i to jeszcze rodem z Polski”. Ojciec przeor na ręce dyrektora IPN w Katowicach przekazał okolicznościowy medal, który Klasztor jasnogórski wydał z okazji 40-tej rocznicy pierwszej pielgrzymki papieża Jana Pawła II na Jasną Górę.

Wystawa prezentowana będzie przez 2 miesiące, do 27 sierpnia.

Autorami ekspozycji są: dr Anna Badura, Ryszard Mozgol i dr Andrzej Sznajder (IPN Katowice).

Wystawie towarzyszy sesja popularnonaukowa „Na drodze do wolności. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II na Jasnej Górze w 1979 r.”, która trwa w Jasnogórskim Instytucie Maryjnym. W programie znalazły się prelekcje:

- dr hab. Adam Dziurok, prof. UKSW – Władze partyjno-państwowe wobec pielgrzymki Jana Pawła II na Jasnej Górze

- Bartosz Kapuściak – „Ochrona” Częstochowy przed papieżem. Zabezpieczenie pielgrzymki Jana Pawła II w 1979 r. przez Wojskową Służbę Wewnętrzną

- dr Jarosław Durka – Recepcja społeczna pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski

- dr Andrzej Sznajder – Echa pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 1979 r. w prasie zagranicznej.