Abp Henryk Muszyński święcenia kapłańskie przyjął 28 kwietnia 1957 r. w katedrze w Pelplinie, a sakrę biskupią 25 marca 1985 r. w tym samym miejscu. Posługę rozpoczął jako biskup pomocniczy diecezji chełmińskiej. Ponad dwa lata później - 19 grudnia 1987 r. został mianowany ordynariuszem włocławskim, a 25 marca 1992 r. na mocy decyzji Jana Pawła II wyrażonej w bulli „Totus Tuus Poloniae populus” arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim – pierwszym po 171 latach ordynariuszem najstarszej diecezji w Polsce na stałe rezydującym w Gnieźnie. 19 grudnia 2009 r. przyjął tytuł Prymasa Polski, który decyzją papieża Benedykta XVI z 2006 r. został ponownie związany z osobą arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego. Od 26 czerwca 2010 r. jest arcybiskupem seniorem archidiecezji gnieźnieńskiej.

Biskup z Kaszub

Henryk Muszyński urodził się 20 marca 1933 roku w Kościerzynie. Dziś jest honorowym obywatelem tego miasta. Zawsze czuł się Kaszubem i wielkim szacunkiem otacza swoją małą ojczyznę. Ze swą rodzinną diecezją chełmińską związany był do 1987 roku – od 1957 roku jako ksiądz (wikariusz w Gdyni, prefekt studiów i wykładowca Pisma Świętego w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie), zaś od 1985 roku jako biskup pomocniczy, rezydujący w Gdyni, a zarazem proboszcz tamtejszej parafii Najświętszego Serca Jezusowego.

Przez pięć lat (1987-92) był biskupem włocławskim, zaś przez 18 lat (1992 - 2010) był arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim. Na forum ogólnopolskim był (w latach 1994-99) wiceprzewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski, a także (w latach 1994-2002) przewodniczącym Komisji ds. Nauki Wiary. Wchodził też w skład Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski.

Odpowiedzialne funkcje powierzono mu także w Watykanie. Przez trzy kadencje był członkiem Rady Sekretariatu Generalnego Synodu Biskupów (1990-2005), uczestnicząc w jego czterech zgromadzeniach. Był członkiem Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan (od 1994 do 2010 r.) i Kongregacji Nauki Wiary (od 2002 do 2010 r.), gdzie jego szefem przed dwa i pół roku – do czasu swego wyboru na papieża – był kard. Joseph Ratzinger.

Miłość życia – Biblia

Pierwszą miłością jego życia była Biblia. W latach 1960-68 studiował Pismo Święte i nauki biblijne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie, we Franciszkańskim Studium Biblijnym w Jerozolimie (gdzie uzyskał doktorat z teologii) i w Instytucie Badań Qumrańskim w Heidelbergu. Od 1973 roku kontynuował karierę naukową na warszawskiej Akademii Teologii Katolickiej. Został profesorem nauk biblijnych, był dziekanem Wydziału Teologicznego, a na czele katedry Starego Testamentu stał jeszcze jako biskup, do 1989 roku.

Nawet wtedy jednak nie zerwał z Biblią i zajął się popularyzacją Pisma Świętego. Przez kilka pierwszych lat istnienia Radia Maryja prowadził na jego falach, razem z grupą najwybitniejszych polskich biblistów, cykl wykładów i katechez biblijnych. Audycje te spotykały się z ogromnym zainteresowaniem słuchaczy, o czym świadczyły liczne telefony, listy z dodatkowymi pytaniami do prelegentów i sprzedanie kilkunastu tysięcy egzemplarzy książek zawierających tekst wykładów.

„Wytycza drogi pojednania”

Zainteresowanie Starym Testamentem doprowadziło abp. Muszyńskiego do dialogu teologicznego z judaizmem. Z jego inicjatywy powstała w 1986 roku, w strukturach Konferencji Episkopatu Polski, Podkomisja ds. Dialogu z Judaizmem, przekształcona w 1989 roku w samodzielną komisję. Abp Muszyński stał na jej czele do 1994 roku.

Zainicjował i popierał wykłady i badania z dziedziny judaizmu na polskich uczelniach katolickich. Promował jednak nie tylko dialog religijny miedzy chrześcijanami i żydami, ale także dialog między dwoma narodami: polskim i żydowskim. Wielokrotnie wzywał do bezwarunkowej walki z wszelkimi przejawami antysemityzmu. Jednocześnie potępiał rozszerzający się wśród Żydów antypolonizm.

– Prawda o eksterminacji Żydów musi być chroniona przed banalizacją i zapomnieniem – mówił odbierając Medal im. Bubera-Rosenzweiga, przyznany przez Niemiecką Radę Koordynacyjną Towarzystw Współpracy Chrześcijańsko-Żydowskiej za zasługi dla wzajemnego porozumienia między chrześcijanami i żydami. – Jego zaangażowaniu zawdzięczamy to, że w Polsce jest możliwe pojednanie chrześcijańskożydowskie mimo wielu przeciwności – powiedział wówczas premier Brandenburgii, Manfred Stolpe.

W latach 1994-2005 współprzewodniczył grupie kontaktowej episkopatów Polski i Niemiec. Wraz z bp. Walterem Kasperem uczestniczył w zredagowaniu w 1995 roku wspólnego listu Episkopatów Niemiec i Polski na temat dialogu, pojednania i wspólnego świadectwa chrześcijańskiego w budowie zjednoczonej Europy.

Nieraz przypominał niezwykła doniosłość pojednania polsko-niemieckiego z 1965 roku i zwracał uwagę, że tamto pozytywne doświadczenie powinno teraz nabrać wymiaru trójstronnego: polsko-żydowsko-niemieckiego.