Koniec XX wieku obfitował w liczne nagrania arcydzieł muzyki barokowej, zgodne z prawidłami wynikającymi z badań nad źródłami tej muzyki. Ukształtował się nurt wykonawstwa historycznie poinformowanego, czyli takiego, które odrzuca wszelkie klasyczne i romantyczne naleciałości, zwłaszcza te, które sprawiały, że muzyka oratoryjna baroku była wykonywana przez 100-osobowe orkiestry i tak samo liczne chóry. Takie praktyki odrzucono, by wejść do świata artykulacji, stroju czy kanonu interpretacyjnego w duchu epoki. Powstało wówczas wiele nagrań, a scena interpretacji na instrumentach dawnych, prawdziwa specjalizacja wśród śpiewaków i instrumentalistów ukształtowały niemal nowe środowisko (z kontratenorami na czele) oraz prawdziwe gwiazdy takiej koncepcji wykonawczej. W tym gronie luminarzem był i jest sir John Eliot Gardiner (ur. 1943). To on zaskoczył nas nową interpretacją słynnej Pasji według św. Jana, którą wykonał wraz ze stworzoną przez siebie wizytówką Monteverdi Choir, z English Baroque Soloists oraz ze wspaniałymi solistami, m.in.: Nickiem Pritchardem (tenor – Ewangelista), Williamem Thomasem (bas – Jezus), Alexem Ashworthem (bas-baryton – Piłat, arie basowe), Julią Doyle (sopran), Alexandrem Chance’em (kontratenor – arie altowe), Peterem Davorenem (tenor) oraz Michaelem Laffertym (baryton – św. Piotr). Nie ukrywam, że największe wrażenie w tym wykonaniu robią na mnie chóry. Ale to właśnie one są siłą obu zachowanych pasji Jana Sebastiana Bacha. Począwszy od pierwszego chóru Herr, unser Herrscher, po finałowe Ruht wohl, ihr heiligen Gebeine oraz Ach, Herr, lass dein lieb Engelein niejako przenoszą nas wieki wstecz i czynią świadkami wydarzeń od ogrodu Getsemani po złożenie do grobu. Co tu ukrywać, Gardiner każdym kolejnym nagraniem bachowskim podnosił poprzeczkę i tym razem ponownie to uczynił, dostarczając przed kilkoma dniami nowy album do naszych rąk. A warto wiedzieć, że historia Bachowskiej Pasji Janowej jest ciekawa, choćby z uwagi na cyzelowanie dzieła przez kompozytora. Mówi się wręcz, że to modlitwa Bacha, stąd jej pietyzm. Ale czy tylko? Jest ona wcześniejsza od Pasji Mateuszowej (1729), a jej prawykonanie nastąpiło w Wielki Piątek 1724 r. w lipskim kościele św. Mikołaja. Kolejny raz, z licznymi zmianami, wybrzmiała w innym lipskim kościele – św. Tomasza. Wersja wykonywana dzisiaj to konglomerat niedokończonej trzeciej wersji (1730) oraz czwartej (1749), ale bez późniejszych zmian tekstowych w ariach. Inna wersja pasji, wykonana jeszcze za życia Bacha, datowana jest na 1749 r. Odwołuje się strukturą do tej z 1724 r., ale jest znacznie rozszerzona w obszarze instrumentalnym i zawiera dłuższą część 33, za to Bach usunął (prawdopodobnie na życzenie zamawiających) dwa fragmenty zaczerpnięte z Ewangelii Mateuszowej, wstawione do pierwotnej wersji Pasji Janowej: „Wspomniał Piotr na słowo Jezusa, który powiedział: «Nim kogut zapieje, trzy razy się Mnie wyprzesz». Wyszedł na zewnątrz i gorzko zapłakał” (Mt 26,75); „A oto zasłona przybytku rozdarła się na dwoje z góry na dół; ziemia zadrżała i skały zaczęły pękać. Groby się otworzyły i wiele ciał świętych, którzy umarli, powstało” (Mt 27, 51-52). wiemy, że zastąpił je instrumentalnym fragmentem, ten jednak nie zachował się do naszych czasów.

Pięknie opisał to dzieło o. Julian Mieczysław Śmierciak z Instytutu Muzykologii KUL: – Bach tworzył spontanicznie, mocą swojego geniuszu, i nie trzymał się ściśle schematów muzycznych, nie kopiował i nie obliczał według matematycznych proporcji, ale znając doskonale zasady muzycznej retoryki, wykorzystał je po mistrzowsku, aby tak ważne wydarzenia, jakie niesie ze sobą Męka Chrystusa, wyrazić jak najtrafniej, z taką siłą i z taką efektywnością, jak to tylko możliwe, i przy użyciu najlepszych środków.

To samo dzieło zabrzmi również w znakomitej wersji koncertowej 9 kwietnia w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie. Wykonają ją mistrzowie instrumentów dawnych – Musicae Antiquae Collegium Varsoviense (dyr. Michał Maciaszczyk), a wśród solistów pojawi się m.in. sama Simone Kermes. Piękne wprowadzenie do Wielkiego Tygodnia.