Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym o podłożu genetycznym, z którym dziecko przychodzi na świat i które zostaje na całe życie. Dla celów diagnozy zagrożenia autyzmem ważne jest zaobserwowanie, czy dziecko prawidłowo się rozwija w zakresie komunikacji z otoczeniem. Mam na uwadze rozwój mowy, a w przypadku gdy mowa jest opóźniona – czy dziecko próbuje kompensować brak języka mówionego komunikacją niewerbalną, np. gestami lub mimiką, czy ma z nami dobry kontakt wzrokowy, czy reaguje na swoje imię.

W najwcześniejszym dzieciństwie najważniejsi dla dziecka są: mama, tata i rodzeństwo – trzeba obserwować, czy dziecku zależy na kontakcie z tymi osobami. Dzieci ze spektrum autyzmu boją się nowych miejsc, lubią schematy i rutynę, powtarzające się czynności. Jakakolwiek zmiana – nawet miejsca krzesła przy stole czy kubeczka – wywołuje silną reakcję w postaci krzyku, płaczu, złości lub panicznego strachu. Rodzice często sygnalizują, że dzieci specyficznie reagują na bodźce zewnętrzne, np. dźwięki, światło, zapachy itd.

Pewne cechy stają się bardziej widoczne, kiedy dziecko idzie do przedszkola i nie potrafi nawiązać relacji, nie chce się bawić z rówieśnikami, izoluje się. Pamiętajmy, że nietypowe zachowania mogą wynikać z różnych przyczyn, chodzi więc o to, żeby nie wpadać w panikę, ale obserwować dziecko, a jeżeli coś nas zaniepokoi – zwrócić się do specjalisty. Ważne jest, by diagnoza była jak najszybsza i rzetelnie postawiona.

Obecnie dysponujemy wieloma testami, które pozwalają potwierdzić bądź wykluczyć nieprawidłowości wczesnodziecięce. Diagnoza: „To jest autyzm”, jest trudnym momentem dla rodziny. Dziś jednak jest lepiej niż w latach 90., kiedy to w Polsce dopiero powstawały pierwsze fundacje pomocowe i kształcili się pierwsi terapeuci. Rodzice dzieci ze spektrum autyzmu mogą teraz korzystać z różnych form pomocy, terapii i rehabilitacji.

Spektrum zaburzeń autyzmu jest bardzo szerokie, co oznacza, że chociaż Kasia, Pawełek i Marysia mają stwierdzony autyzm, to dotknięte są tym zaburzeniem w różnym stopniu i mogą mieć różne objawy. Znaczną część dzieci z autyzmem cechuje trudne zachowanie i w związku z tym mają one trudne dzieciństwo.

Czasami funkcjonuje fałszywy stereotyp osoby autystycznej jako wybitnej osobowości, laureata Nagrody Nobla. Prawda jest bardziej skomplikowana: część dzieci dzięki terapii funkcjonuje dobrze, kończy studia, podejmuje pracę, ale część komunikuje się alternatywnie, nie radzi sobie z samoobsługą. Na początku trzeba oswoić rodziców z tematem autyzmu, przekonać ich, że nie wystarczy przeczytanie książki na ten temat czy przestudiowanie forów internetowych, ale konieczna jest stała współpraca z profesjonalistą.

Nawet jeżeli zaangażujemy zespół najlepszych terapeutów, to bez współdziałania środowiska rodzinnego nie ma szans na sukces terapeutyczny. Wynika to z faktu, że dzieci z autyzmem uczą się nowych czynności bądź zachowań przez ogromną liczbę powtórzeń. Zadaniem terapeuty jest m.in. naprowadzanie rodziców na drogę różnych sposobów skutecznej pracy z dzieckiem, pomoc w odreagowaniu napięcia emocjonalnego i zaakceptowaniu sytuacji dziecka. Osobiście zawsze staram się pozyskać rodziców do współpracy, nauczyć ich, jak w trakcie codziennego życia uczyć dziecko autystyczne umiejętności, które są mu niezbędne. Nie ukrywam też, że wymaga to wielu lat pracy.

Najważniejsze jest to, by rodzice zaakceptowali dziecko i jego zaburzenie. Kolejny krok to szukanie terapeuty, do którego będą mieli zaufanie, który będzie pracował metodami uznanymi w świecie. Ważną sprawą jest, by rodzice i całe środowisko rodzinne uczestniczyło w procesie terapeutycznym oraz by te oddziaływania były adekwatne do możliwości dziecka. O sukcesie w terapii autyzmu możemy mówić wtedy, kiedy osiągniemy maksimum potencjału dziecka, z jak najmniejszymi skutkami negatywnymi dla jego rodzeństwa i rodziców.

Notowała: Anna Wyszyńska