Walce, tanga, skoczne polki...

Pomysł na kapelę wyszedł od Gabrieli Mościckiej, która muzykę dwudziestolecia międzywojennego wyniosła z domu rodzinnego. Ojciec – nauczyciel, znany także jako Heniek Małolepszy, gra amatorsko na warszawskich potańcówkach i ulicach. Wystarczyło Gabrieli spotkać kilku muzyków, którzy usłyszeli, jak wykonuje stare piosenki, by wszyscy razem pomyśleli o stworzeniu kapeli.

Doznali ponoć olśnienia przy zetknięciu z piosenkami lat 20. XX wieku wykonywanymi przez Gabrielę, z ich stylistyką, której nie znali. Rozsmakowali się w dawnych melodiach polskiej przedwojennej rewii i kabaretu.

Kazimierz Nitkiewicz, grający na trąbce, dołączył do zespołu jako jeden z ostatnich. – Też przeszedłem drogę olśnienia – mówi. – W moim pokoleniu taka muzyka została zapomniana. Nie chciano chyba tego czasu pamiętać. Musieliśmy odkrywać go sami.

Reklama

Z duetu septet

Trzon Warszawskiej Orkiestry Sentymentalnej tworzy siedmioro muzyków, a ich instrumentarium nie jest przypadkowe. Reprezentowane są najważniejsze instrumenty z dawnych składów takich kapel. Wiodący – towarzyszący głosowi Gabrieli – jest akordeon (solistka sama na nim gra), który w latach 20. XX wieku był nieodłącznym elementem królującego tanga. Do tego gitarka, mandolina, kontrabas, trąbka, klarnet, wibrafon i zestaw instrumentów perkusyjnych – w tym bęben, wymieniany z tarką do prania, na której gra się naparstkami.

Dla Gabrieli ciekawa jest estetyka tamtych czasów, życie przedwojenne jest interesujące pod każdym względem: i mody, i muzyki, i obyczajów, i zwyczajów. – Poznałam je dobrze w Trupie Teatralnej Warszawiaki. Tam odkryłam folklor, gwarę i modę tamtych czasów – mówi.

Nie skończyła uczelni muzycznej, lecz rzeźbę na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Działalność rzeźbiarską zawiesiła – zaczęła rzeźbić w nutach. Śpiewając i grając na akordeonie, współtworzyła najpierw Warszawski Duet Sentymentalny. Z czasem z duetu zrobił się septet.

Coś autentycznego

Kazimierz Nitkiewicz uznał, że w tej muzyce jest coś autentycznego, że z jednej strony w prostym tekście można mówić o sprawach, które są prozaiczne, takie, jakich każdy codziennie doświadcza, ale finezyjnie opisane przez tekściarzy, a z drugiej – muzyka jest piękna i... melodyjna. – Gdy przyjrzałem się bliżej, posłuchałem, odkryłem w tej muzyce skarbnicę inspiracji i estetycznego piękna. To mnie urzekło. Tym bardziej że jest podane w formie piosenki, która pobudza do tańca i jej aktywnego przeżywania – mówi Nitkiewicz. Drugi plan to odniesienia historyczne. – Przez te piosenki coraz bardziej zagłębiałem się w II Rzeczpospolitą, w historię związaną z piosenkami, jej autorami, którzy – jak nikt wcześniej ani później – tworzyli zabawne teksty i melodie i wplatali je w otaczającą ich rzeczywistość – dodaje. Potem przyszło zainteresowanie II RP, wydarzeniami i wielkimi postaciami z tamtych malowniczych czasów. Wcześniej mogło się wydawać, że to prehistoria, wszak od międzywojnia minęło sporo lat.

Przedwojenna maniera

Moda na przedwojenne przeboje trwa od dawna, ale wcześniej służyły one tworzeniu pastiszy, naigrawano się z ich ułomności, czasem złośliwie je przedrzeźniano – uważa dr Tomasz Lerski, historyk kultury i dziennikarz. W ostatnich latach nastąpiła zmiana. – Moda jest na serio, do przedwojennych piosenek podchodzi się na poważnie, z dużym pietyzmem – mówi. Widać, że wykonawcy świetnie je czują, zupełnie inaczej niż np. 30 lat temu. Teraz są to wykonania odkrywające te piosenki na nowo, uczciwie, szczerze. – Poziom jest bardzo wysoki, także jeśli chodzi o instrumentarium, interpretację i aranżację. Muzycy musieli się tego nauczyć, ale nie na uczelniach muzycznych, czują to – mówi dr Lerski. – Przedwojenna maniera była ciepła, ludzka. Oni się w to wczuli, potrafią już tak grać – podkreśla. Warszawska Orkiestra Sentymentalna gra świetnie, Gabriela Mościcka świetnie śpiewa. – Mają w sobie niezwykły entuzjazm. Zbliżyli się do ducha oryginału – ocenia dr Lerski.

Namiętne, porywające

„Walce, namiętne tanga, skoczne polki, porywające foxtroty, rumby i slow-foxy – wybieramy to, co najlepsze wśród bogactwa sceny i ekranu dwudziestolecia i czasów powojennych, i wykonujemy, zachowując styl i ponadczasowy urok tych melodii oraz dodając im odrobinę współczesnej wrażliwości muzycznej” – deklarowali wkrótce po debiucie w 2015 r.

Rok po debiucie ukazała się pierwsza płyta Umówmy się na dziś, z piosenką Nikodem – do dziś największym przebojem orkiestry. Rok później wydali płytę Tańcz, mój złoty, na której chcieli pomieścić możliwie dużo nagrań rozmaitych tańców, popularnych w czasach II Rzeczypospolitej.

Dwa lata temu wydali płytę z kolędami, niezwykłą – Śpiewnik kolędowy. – Nie po to, żeby ludzie słuchali i nie śpiewali, nie chcieliśmy nikogo wyręczać. Przeciwnie – po to, żeby włączyli się do śpiewania – mówią. Wreszcie rok temu ukazał się album Płyń, Wisełko z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, daleki od hurrapatriotyzmu.

Radosne świętowanie

Gdy orkiestra wydała Wisełkę z piosenkami z różnych czasów, usłyszeliśmy muzykę inną, niż można się było spodziewać. – Wzięliśmy na warsztat piosenki o tematyce żołnierskiej, opowiadające o codzienności, tęsknotach, miłości, o ideałach i dramatach, a także o radości, poczuciu humoru – mówi Kazimierz. – Ale potraktowaliśmy je sentymentalnie, dansingowo i lekko, tak by służyły radosnemu świętowaniu.

Niemniej z całej płyty bije tęsknota za wolnością. Chyba najbardziej z tytułowej Płyń, Wisełko, napisanej onegdaj przez Henryka Warsa, z tekstem Jerzego Waldena. – To esencja tej tęsknoty, która towarzyszyła Polakom przez lata zaborów – mówią muzycy. „Chcieliśmy dać Wam to, co dla nas bardzo ważne – napisali – kolejny powód do wspólnego muzykowania, tańca i radosnego spędzania czasu, które tak bardzo jednoczą”.

Ktoś musi

Starają się być oryginalni, nie kopiować starych aranżacji, nie naśladować, lecz odkrywać piosenki na nowo

Nadawać im swój własny rys i wrażliwość muzyczną. – Z naszym smakiem, zmysłem estetycznym, dodać trochę siebie do tych kompozycji – podkreśla Nitkiewicz. Próbują promować formę zaginionego już dansingu, wspólnego tańca. Ale poza Warszawą tańczące koncerty wciąż idą opornie. Ludzie wolą siedzieć i słuchać. – Staramy się grać w miejscach, gdzie da się tańczyć. I widzimy, że publiczność powoli się do tańca przekonuje. Sami się cieszymy, gdy gramy do tańca – mówią. Koncerty zamieniają się w dansingi. Sami chętnie by potańczyli, ale ktoś przecież musi grać.

Trzy lata temu ks. Marcin Czerepak, proboszcz parafii p.w. Miłosierdzia Bożego w Brzegu zaprosił sławnego dominikanina do wygłoszenia rekolekcji. Przez trzy dni o. Adam przyciągnął tłumy i podbił Brzeg. Od 21 do 23 lutego odprawił dziewięć Mszy św. i na każdej wygłosił homilię, każdego wieczoru stawał też na schodach prezbiterium z konferencją. Kościół przeżywał oblężenie, również na parkingach w całej okolicy. – Jeśli Bóg znajdzie serce, które chce wsłuchać się w Jego Serce, to w życiu takiego człowieka dzieją się cuda – mówił o. Szustak. - Wspaniałe rekolekcje, warto było te trzy lata poczekać – mówili wychodzący z kościoła.

Zobacz zdjęcia: O. Adam Szustak OP w Brzegu

Tematy rekolekcyjnych rozważań przenikały się, ale ich wspólnym mianownikiem była historia proroka Eliasza i konieczność budowania osobistej relacji z Bogiem. Ojciec dużo miejsca poświęcił kondycji naszej relacji z Bogiem, traktowaniu Go jak maszynki do spełniania naszych życzeń i zachęcał do trwania przy Bogu sercem przy sercu. W ostatniej konferencji skupił się na obecności proroka Eliasza w czasie Przemienienia Pana Jezusa na Górze Tabor i postawił ważne pytanie: Dlaczego Jezus potrzebował wtedy Eliasza i Mojżesza? Co wspólnego mieli ci dwaj, że akurat ich towarzystwo było ważne?

Rozpoczął od fragmentu z Ewangelii Łukasza (Łk, 9, 28-36), gdy Pan Jezus zabrał trzech uczniów na górę Tabor i w ich obecności przemienił się.

– Piotr się przestraszył, zaczął jakieś bzdury gadać o tym, że będzie stawiał namioty dla gości, którzy nie żyją już parę tysięcy lat, jakby to było to, czego aktualnie potrzebują. Byli przerażeni, nie rozumieli co się dzieje – mówił o. Szustak. Ale może tak się działo wcześniej? Może za każdym razem, gdy Jezus szedł się modlić, przemieniał się w jasność, tylko że uczniowie, jak zwykle, spali i nie widzieli?

W tej scenie ważna jest obecność Eliasza i Mojżesza. Dlaczego akurat tych dwóch z Nim rozmawiało? Bo ci goście – mówił dominikanin – doskonale znają ten sposób bycia z Bogiem. - Im też się wszystko przemieniało, łącznie z twarzą, gdy z Nim przebywali. Jest taka scena, gdy Żydzi idą z Egiptu do Ziemi Obiecanej przez pustynię, 40 lat. Pamiętacie, że mieli namiot, a w tym namiocie trzymali Arkę Przymierza? I jak szli przez pustynię, to Mojżesz codziennie wchodził do tego namiotu. Codziennie tam się modlił, rozmawiał z Bogiem twarzą w twarz. Tak, jak się mówi z przyjacielem. A pamiętacie co się wydarzyło, gdy wychodził z tego namiotu? – pytał.

- Księga Wyjścia mówi, że gdy Mojżesz wychodził z namiotu, to mu tak jaśniała twarz, że musiał chustkę na głowę zakładać, bo Żydzi nie mogli znieść blasku jego twarzy. Tak mu świeciła przez cały dzień, a wieczorem bladła. Zasypiał, budził się rano, już wtedy było wszystko w porządku. Mógł wtedy normalnie chodzić z odsłoniętą twarzą. Szedł do tego namiotu, tam się „naładował” przez kilka godzin i znowu jak wychodził – lampa strasznie świeciła i musiał chustkę zakładać. Zobaczcie, Mojżesz zna takie samo doświadczenie, jakie Pan Jezus! Pan Jezus, kiedy się modlił, to cały jaśniał. Mojżesz, kiedy chodził się modlić, to mu twarz jaśniała. A Eliasz? Żeby zobaczyć Eliasza jaśniejącego, musimy trochę zawrócić w czasie i przejść z nim kawałek jego drogi życia, wtedy wszystko się wyjaśni – mówił o. Szustak.

Przypomniał zwycięstwo Eliasza nad prorokami Baala, list wysłany przez Izebel, w którym ta, w ramach zemsty, obiecuje mu śmierć.

- Znacie dobrze życiorys Eliasza, czy nie? Ktoś dobrze czyta Pismo Święte? Kojarzy o co tam chodzi, czy nie za bardzo? Dobra, widzę wasze oczy – mów człowieku o co chodzi! – zagadywał słuchaczy.

- Kochani, jedna z najważniejszych scen w życiu Eliasza, to jest taki moment, kiedy Eliasz dokonuje największego swojego zwycięstwa na Górze Karmel. Nie wiem czy to pamiętacie? Eliasz żyje w tzw. Królestwie Północnym. Izrael był podzielony na dwa królestwa. W Królestwie Północnym wszyscy odeszli od wiary w Boga Jahwe. Jest tam królowa Izabel, która rządzi w tym kraju, nie wierzy w ogóle w Boga i wszyscy ludzie idą za nią w tą niewiarę. I Eliasz robi „zawody”, jest jednym z nielicznych, którzy jeszcze wierzą w Boga i mówi tak: „Zróbmy zawody!”. Mówi tak: spotkajmy się na górze – ja i prorocy tego waszego boga, w którego sobie wierzycie i zrobimy zawody. Postawimy dwa ołtarze, położymy na nim ofiary i będziemy się modlić. Będziemy się modlić, żeby ogień spadł z nieba i żeby pochłoną ofiary. Kogo Bóg wysłucha, to ten Bóg prawdziwy. Jeżeli wasz bóg was wysłucha, to ja przejmuję waszą wiarę. Całkiem uczciwy zakład, prawda? Sprawdźmy – mówi Eliasz. Genialna scena! Spotykają się na górze Karmel, postawili dwa ołtarze. Był Eliasz, było 400 proroków.

Prorocy zaczęli się modlić, modlili się trzy czwarte dnia – od rana do popołudnia. Krzyczeli, modlili się, wołali o boga. I, oczywiście, nic się nie stało! Piękna scena – Eliasz na nich patrzy i mówi: „Może śpi? Albo gdzieś poszedł? Głośniej wołajcie!”. W końcu Eliasz, znudzony, mówi: To teraz popatrzcie. Podszedł do swojego ołtarza, kazał wykopać fosę dookoła i wszystko zalać wodą. A potem stanął, podniósł rękę, zdążył powiedzieć „Bądź błogosławiony Boże Abrahama, Izraela i Jakuba”… i jak nie uderzy z nieba!!!

Napisane jest, że spadł taki ogień z nieba, że pochłonął ofiarę, ołtarz i skałę! Znaczy skała się roztopiła od tego ognia, tak mówi Księga Królewska. Widzieliście taki ogień, który kamienie pali? Eliasz sam się trochę wystraszył, że ma taką moc. Księga Królewska mówi, że wpadł w taki szał, co jest trochę niezrozumiałe, że wymordował tych 400 proroków Baala.

- Eliasz schodzi z góry Karmel, jako największy prorok w historii Izraela, na którego jedno słowo ogień spada z nieba. Wtedy dostaje liścik od królowej Izebel. W tym liściku jest napisane bardzo prosto – tylko kobiety potrafią takie listy pisać. Jest napisane – „Chociaż Ty jesteś Eliasz, to ja jestem Izebel”. Zwięźle – „poczekaj, poczekaj!” Napisane jest, że tak się tego wystraszył Eliasz, że tego samego dnia poszedł na pustynię Beer- Szeby, położył się na tej pustyni z poprosił Boga, żeby go zabił – mówił o. Szustak.

Dominikanin wskazał, że biografia Eliasza jest pierwszą, udokumentowaną w historii osobowością depresyjną. Prorok leży w depresji pod krzewem janowca i mówi: „Ja tu Boże będę leżał, aż po prostu umrę tutaj i już nie wstanę”. Wtedy Bóg posyła anioła, który najpierw go kopie, a potem stawia przed nim dzban wody i chleb. Każe mu wypić i ruszać.

- Co robi Eliasz? Mówi księga prorocka – wypił tę wodę, zjadł bochen chleba i zrobił to, co zrobiłby każdy z nas – położył się z powrotem. Jest to genialna scena. Co mówi Biblia? Anioł trącił go po raz drugi, czyli kopnął go jeszcze raz, postawił mu drugi dzban, dał drugi bochen chleba i mówi – „Wypij to, zjedz to, wstawaj i idziemy”. Eliasz zjadł to, wypił, zorientował się, że z tym aniołem nie wygra i wyruszyli. Jest napisane, że szedł mocą tego pokarmu czterdzieści dni i czterdzieści nocy, aż doszedł do bożej góry Horeb. Znalazł tam, w Bożej górze Horeb, jaskinię. I co zrobił? I się położył! Kochani. To jest jeden z najpiękniejszych obrazów zmagania człowieka, każdy z nas to zna - mówił kaznodzieja.

Opowiedział też o Bogu, który przychodzi do jaskini, wysłuchuje Eliasza i proponuje mu…spotkanie, twarzą w twarz, ale poza jaskinią. - Bóg był sprytny i genialny, chciał przede wszystkim wyciągnąć Eliasza z jaskini, ciemności, w której się znalazł – mówił o. Szustak. Eliasz nasłuchuje przechodzącego Boga, ale Ten nie idzie ani przez wichury, ani przez ogień, ani przez trzęsienie ziemi. – Rozległ się głos ciszy niedotykalnej i to w nim przyszedł Bóg, a Eliasz go rozpoznał. I wtedy urodził się prorok jak ogień, ze słowem płonącym jak pochodnia. Cały się zapalił. Tak płonął do końca życia, a przekazy mówią, że nie umarł, ale ognisty rydwan porwał go do nieba – mówił o. Adam i wyjaśnił dlaczego na Górze Tabor z Jezusem spotkali się właśnie Eliasz i Mojżesz (o którym tez Żydzi mówią, że nie umarł).

- Św. Grzegorz z Nyssy, Ojciec Kościoła, napisał bardzo odważny komentarz, w którym wyjaśnia obecność Mojżesza i Eliasza na Taborze. On pisze, że Bóg Ojciec posyła proroków, którzy przeszli przez śmierć, ale nie umarli, na spotkanie z Jezusem, aby opowiedzieli Mu o tym, jak to zrobić, bo przecież Bóg jedyne na czym się nie zna, to umieranie…On jest samym Życiem – cytował o. Adam. I zachęcał, aby podjąć trud stawania przed Bogiem dla Niego samego, wtedy będziemy jaśnieć i przemieniać swoje oblicz i wnętrze Jego światłem.

Wskazał, że historia Eliasza i Mojżesza, a przede wszystkim Jezusa, pokazuje, że najważniejsza w życiu człowieka jest relacja z Bogiem. Przebywanie z Nim dla Niego samego, stawanie z Nim twarzą w twarz.

- Kiedy przychodzisz do kościoła, albo idziesz na adorację, albo klękasz rano do pacierza, najczęściej zasypujesz Boga długą listą twoich spraw. Powinien ci załatwić to, albo to, no i jeszcze tamto, a jak Mu już wszystko zgłosisz, to…wychodzisz i uważasz, że się pomodliłeś. To jest bardzo złe! To jak małżeństwo, w którym mąż kazałby zajmować się tylko sobą…To jakbyś mówił Bogu: Boże, oto jestem, zajmijmy się mną – bo mnie boli, nie wychodzi, brakuje, itd. To nie jest modlitwa, to jest urząd. W modlitwie chodzi o relację przyjaźni, o przebywanie, o słuchanie Boga – mówił o. Adam i radził, by zaczynać modlitwę od słów: dzień dobry, Panie Jezu, co dziś u Ciebie? Mógłbym coś dla Ciebie zrobić dzisiaj?

- Na modlitwie zajmuj się tylko Bogiem, tak jak Eliasz, Mojżesz i przede wszystkim Jezus, wtedy będziesz płonąć, świecić, nieustannie przemieniać się, a twoje życie będzie pełne szczęścia. Chciałbym, aby to właśnie był owoc naszych rekolekcji – życzył uczestnikom o. Adam Szustak na zakończenie ostatniej konferencji rekolekcyjnej w Brzegu.