Reklama

Wolność jest rzeczą wielką

Niektórzy pytali: Po co ta Polska? Z tą obojętnością musieli walczyć ludzie odpowiedzialni za odbudowę Niepodległej.

Niedziela Ogólnopolska 30/2018, str. 20-21

Mateusz Wyrwich

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

MATEUSZ WYRWICH: – Wiele instytucji, placówek: naukowych rządowych i samorządowych przygotowuje uroczystości związane ze stuleciem odzyskania przez Polskę niepodległości. Jak Instytut Pamięci Narodowej zamierza opowiadać o naszym stuleciu w kraju i za granicą?

DR JAROSŁAW SZAREK: – Setna rocznica odzyskania niepodległości jest niezwykle istotna dla Instytutu, bo chcemy tę rocznicę i lata wokół niej wykorzystać do refleksji nad tym, czym jest niepodległość. Szczególnie zwracamy się do młodego pokolenia, aby poznało wagę posiadania i znaczenia niepodległości. Chcemy im pokazać, jaką cenę płacili ich przodkowie przed stu laty i później, abyśmy żyli dzisiaj w niepodległej Polsce. Nie skupiamy się na jednym wydarzeniu – dla IPN to nie tylko uroczystości wokół 11 listopada 2018 r., ale też setki przedsięwzięć naukowych, edukacyjnych, wydawniczych, upamiętniających. Oficjalną inaugurację obchodów IPN rozpoczął 9 grudnia ubiegłego roku w Stróży, niewielkiej wiosce pod Limanową, gdzie w 1913 r. mieściła się Szkoła Oficerska Związku Strzeleckiego, przez którą przeszła znaczna część elity legionowej niepodległej RP na czele z Józefem Piłsudskim i Kazimierzem Sosnkowskim. Z udziałem Prezydenta RP odsłoniliśmy, ufundowaną przez IPN, postawioną przed szkołą ogromną tablicę (3x2,5 m) przedstawiającą fotografię młodych strzelców z 1913 r., na czele z Tadeuszem Monasterskim, zmarłym później od ran w bitwie pod Łowczówkiem. Z tej fotografii patrzą niemal wprost na współczesnych uczniów wchodzących do szkoły. Wtedy też pokazaliśmy wystawę „Ojcowie Niepodległości”, prezentującą Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Wincentego Witosa, Wojciecha Korfantego, Ignacego Daszyńskiego...

– Czy tylko dlatego wybór padł na Stróżę?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

– Wielka historia działa się nie tylko w dużych miastach, ale również w miasteczkach i wsiach. Stamtąd wyszli ochotnicy do Legionów, walki z bolszewikami w 1920 r. Mam nadzieję, że uda nam się odtworzyć międzypokoleniowy łańcuch naderwany czasami PRL. Jednocześnie rozpoczęliśmy konkurs dla młodzieży „Niezwyciężeni 1918 – 2018. Pokolenia Niepodległej”, któremu patronuje Prezydent RP. Zadaniem, które im stawiamy, jest opowiedzenie o ludziach z ich miejscowości, którzy zostali odznaczeni Krzyżem lub Medalem Niepodległości – to 88 tys. naszych przodków. Dostaliśmy już pierwsze krótkie materiały opowiadające o tych osobach. Dla młodzieży te poszukiwania to także ogromna przygoda. W przyszłym roku przypada 80. rocznica wybuchu II wojny światowej. Instytut zaprezentuje sylwetki uhonorowanych Medalem i Krzyżem Niepodległości, którzy wtedy otwierali listy proskrypcyjne: niemieckie i sowieckie. Niepodległościową elitę, która wywalczyła Niepodległą i która została wymordowana przez dwóch okupantów. Również w grudniu ubiegłego roku w całej Polsce, szczególnie w małych miastach, rozpoczęły się wykłady Akademii Niepodległości wraz z prezentacją wystawy „Ojcowie Niepodległości” – jest już pokazywana za granicą, dotrze także do ok. 120 miejsc w kraju, a na początku listopada zostanie zaprezentowana na Jasnej Górze, w ramach obchodów setnej rocznicy odzyskania niepodległości.

– To jest wymiar edukacyjno-społeczny. A naukowy...?

– Już 5 listopada 2016 r. rozpoczęliśmy cykl debat belwederskich, które organizujemy wspólnie z Kancelarią Prezydenta RP. Co kilka miesięcy najwybitniejsi naukowcy dyskutują, podążając ścieżkami wydarzeń sprzed wieku – 17 listopada na Zamku Królewskim nastąpi zwieńczenie tych spotkań i jednocześnie rozpoczęcie kolejnego cyklu 1918-22. W tym roku natomiast IPN zorganizował w Rapperswilu sesję „Magna Res Libertas. Ku niepodległej”, z udziałem znanych historyków z Polski, Francji, Niemiec i ze Szwajcarii. W Rapperswilu przed 150 laty polscy emigranci z inicjatywy hrabiego Władysława Platera postawili w stulecie konfederacji barskiej kolumnę z napisem: „Magna Res Libertas” (Wolność jest rzeczą wielką), a potem założyli muzeum. W tym miejscu historycy dyskutowali o fenomenie polskiej wolności i pokazali, jak wielką rzeczą był marsz ku Niepodległej. Wybór Rapperswilu nie był przypadkowy – IPN w ten sposób podkreślił znacznie emigracji XIX i XX wieku dla naszej niepodległości. Istotą polskości jest wolność. Zmaganie o nią przez ostanie setki lat jest tym, co nas charakteryzuje i wyróżnia.

Reklama

– Pokazujecie tych wielkich ojców niepodległości, najważniejsze daty i wydarzenia w stuleciu, jak choćby walkę o Wielkopolskę, Śląsk. To wszystko jest niezwykle ważne. Ale co z postaciami, które przez lata PRL były zepchnięte w niepamięć? Ludźmi, którzy nie istnieją w szerokiej świadomości?  – jak choćby Henryk Sławik, który uratował na Węgrzech kilka, może nawet kilkanaście tysięcy Żydów, a sam poniósł śmierć w sierpniu 1944 r. w obozie Mauthausen-Gusen...

– Niestety, nie wykorzystaliśmy dobrze czasu po 1989 r.; jakże wielu naszych bohaterów skazanych w PRL na zapomnienie nie przywróciliśmy naszej pamięci. Często są to postacie drugoplanowe, ale zasłużone dla naszej wolności. Choćby Henryk Glass urodzony w Dąbrowie Górniczej – działacz harcerski, oświatowy, walczył w Powstaniu Warszawskim, później na emigracji, gdzie prowadził działalność antykomunistyczną. Autor popularnych książek o harcerstwie i dzieł z zakresu literatury antykomunistycznej... Dobrze, że w Dąbrowie Górniczej chcą tę postać przypomnieć, IPN wesprze tę aktywność. Ale takich osób są setki. Trzeba je wydobyć z zapomnienia, stąd też nowa seria: Biblioteka Akademii Niepodległości. Zaczynamy od „Ducha dziejów Polski” Antoniego Chołoniewskiego. Lada moment na rynku ukażą się wspomnienia Michała Sokolnickiego. Ale nie skupiamy się tylko na historii – pokazujemy ją w szerszej kulturowej perspektywie, stąd prezentacje „Ballady o Wołyniu” Teatru Nie Teraz, a wkrótce nowe inicjatywy, serie książkowe.

– Niestety, często nie dostrzega tego szkoła.

– Spustoszenia po PRL i III RP są ogromne. To, co kształtowało w XIX wieku i jeszcze później etos polskiego inteligenta, m.in. historia literatury, zostało zepchnięte na margines. Mamy własny pomysł na tę aktywność, ale więcej szczegółów podamy, gdy ją rozpoczniemy, a to kwestia kilku miesięcy. Tematów do szerszego pokazania jest dużo więcej; to, co umyka, to wiedza o tym, jak potężnym wysiłkiem naszych przodków było wybicie się na niepodległość, a następnie jej obrona i budowa. To, z czym przyszło się zmierzyć pokoleniu po listopadzie 1918 r., jest czymś nieporównywalnym do tego, z czym musieliśmy się zmierzyć w 1989 r. Komunizm był bezdyskusyjnie zabójczy, szczególnie dla polskiej duszy, naszej tożsamości, ale skala zniszczeń, szczególnie materialnych, bieda, brak przemysłu, analfabetyzm, choroby, rozbicie na trzy dzielnice... – spadek po okresie zaborów był dla nas trudno wyobrażalny. Niektórzy pytali: Po co ta Polska? Z tą obojętnością musieli walczyć ludzie odpowiedzialni za odbudowę Niepodległej. W 1920 r. były jeszcze całe obszary, środowiska, które nie walczyły, bo czekały – a może ci bolszewicy będą lepsi? Zaangażowanie elity polskiego narodu w 1920 r. w przełamanie tych postaw było fenomenem. Pokazujemy więc jak najszerzej ten wysiłek, a wcześniej nie tylko Legiony, które istnieją w naszej pamięci, ale też Błękitną Armię Hallera czy zapomniane walki Korpusów Polskich w Rosji. Wiedza o tym wysiłku zupełnie nie funkcjonuje w świadomości współczesnych Polaków, dlatego też powstał album IPN „Białe Legiony. Od Legionu Puławskiego do I Korpusu Polskiego”.

– To lata II RP. A czas wojny? Choć wiemy o niej i jej polskich bohaterach wiele, to jednak nadal niewystarczająco...

– Okupacyjna rzeczywistość jest nie do końca opisana. Nie zdajemy sobie sprawy z depresji naszych przodków po wrześniu 1939 r. Jak to państwo odzyskane po wiekowej niewoli, które miało być potężne, rozsypało się w ciągu miesiąca. I jak straszne były następujące po tym kolejne miesiące, kiedy okupanci: Niemcy i Sowieci na przełomie lat 1939-40 mordowali nasze elity, a nam starczyło jeszcze sił na dalszą walkę, mimo ciągle spadających ciosów, a potem jeszcze była Jałta... Słusznie angażujemy się w działanie, aby pamięć o niemieckich obozach koncentracyjnych, tych w Austrii czy Niemczech, nie została zatracona, aby nieliczne pozostałe po nich budynki stanowiły świadectwo zbrodni Rzeszy Niemieckiej, ale często nie dbamy należycie o miejsca pamięci w Polsce – przykładem choćby niemiecki obóz koncentracyjny w Działdowie (Soldau), przez który „przeszło” blisko 30 tys. osób, z czego połowa została zamordowana. W znacznej części była to inteligencja, w tym blisko 100 kapłanów, a wśród nich błogosławieni biskupi z Płocka – Antoni Julian Nowowiejski i Leon Wetmański. Dziś budynki tego obozu to ruina w centrum miasta. Brak szacunku dla historii Polski, jej fałszowanie przez lata PRL pokazują, jakie spustoszenia pozostawił komunizm.

– Komunizm, który bez wątpienia naruszył nasze fundamentalne wartości, naszą tożsamość.

– Oczywiście, ale nie tylko komunizm niszczył naszą tożsamość. Teraz znów znajdujemy się w niezwykle trudnym momencie, nie mniej bowiem niszcząca jest ideologia nihilizmu – deptanie elementarnych wartości, także uderzenie w pamięć. To jest wyzwanie dla polskiej niepodległości 2018 r. Czy jako naród potrafimy się temu przeciwstawić?

– No, chyba nie bardzo potrafimy. Nie ma łuku triumfalnego na stulecie odzyskania niepodległości, proponowanego choćby przez Jana Pietrzaka. Jest za to nadal łuk triumfalny sowieckiego imperializmu w postaci Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Może nie dojrzeliśmy do niepodległości, skoro nie burzymy w stolicy Polski tego symbolu sowieckiej dominacji?

– Są miliony na odnowienie pałacu imienia Stalina, a nie ma pieniędzy na ochronę naszego dziedzictwa kulturowego na Kresach Rzeczypospolitej, jak choćby na niszczejące cmentarze, na systematyczną dokumentację tego dziedzictwa. A tyle jeszcze jest do zrobienia w kraju... Jako patroni ulic wracają komunistyczni zdrajcy. Następne pokolenie wystawi nam ocenę nie tylko za zaniechania, ale także za obojętność. Niekoniecznie pochlebną...

2018-07-25 11:11

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Sercanie: niepokoją nas doniesienia o sposobie prowadzenia postępowania w sprawie ks. Michała O.

2024-03-28 19:21

Red.

Niepokoją nas doniesienia płynące od pełnomocnika ks. Michała, mecenasa Krzysztofa Wąsowskiego, dotyczące sposobu prowadzenia postępowania - piszą księża sercanie w opublikowanym dziś komunikacie. To reakcja zgromadzenia na działania prokuratury związku z postępowaniem w sprawie Funduszu Sprawiedliwości. Dementują pogłoski, jakoby ich współbrata zatrzymano w niejasnych okolicznościach w hotelu. Wzywają do modlitwy za wszystkich, których dotknęła ta sytuacja.

Publikujemy treść komunikatu:

CZYTAJ DALEJ

Wielki Piątek zostawia nas nagle samych na środku drogi... Zapada cisza

Agnieszka Bugała

Te godziny, które dzieliły świat od śmierci do zmartwychwstania musiały być czasem niepojętego napięcia...

Święte Triduum to dni wielkiej Obecności i... Nieobecności Jezusa. Tajemnica Wielkiego Czwartku – z ustanowieniem Eucharystii i kapłaństwa – wciąga nas w przepastną ciszę Ciemnicy. Wielki Piątek, po straszliwej Męce Pana, zostawia nas nagle samych na środku drogi. Zapada cisza, która gęstnieje. Mrok, w którym nie ma Światła. Wielka Sobota – serce nabrzmiewa od strachu, oczekiwanie zadaje ból fizyczny. Wróci? Przyjdzie? Czy dobrze to wszystko zrozumieliśmy? Święte Triduum – dni, których nie można przegapić. Dni, które trzeba nasączyć modlitwą i trwaniem przy Jezusie.

CZYTAJ DALEJ

Abp Galbas: mnie nieraz trudno jest wierzyć w Boga

2024-03-29 07:59

[ TEMATY ]

Abp Adrian Galbas

flickr.com/episkopatnews

Bp Adrian Galbas

Bp Adrian Galbas

Mnie nieraz trudno jest wierzyć w Boga. Wiara bywa ciężka i męcząca, ale gdy słyszę o czyjejś śmierci, wówczas właśnie wiara jest pociechą - powiedział PAP metropolita katowicki abp Adrian Galbas.

W rozmowie z PAP metropolita katowicki abp Adrian Galbas wyjaśnił, że cierpienie samo w sobie nie jest człowiekowi potrzebne, ponieważ niszczy i degraduje. Jednak w momentach, gdy przeżywamy cierpienie, męka Chrystusa może być pociechą i wzmocnieniem.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję