ARTUR STELMASIAK: – Panie Profesorze uruchomił Pan lawinę, która sprawiła, że poszukiwania bezimiennych szczątków naszych bohaterów prowadzone są w całej Polsce.

PROF. KRZYSZTOF SZWAGRZYK: – Zakończenie prac na Łączce po 5 latach jest dla nas czymś absolutnie szczególnym. To jest wyjątkowy etap w życiu każdego z nas. Zaczynaliśmy w zupełnie innych realiach i napotykaliśmy po drodze na wiele trudności. Teraz, gdy zakończyliśmy całość prac, o Łączce słyszał prawie każdy Polak. Ludzie wiedzą, co działo się w tym miejscu przed laty, gdy trwał zbrodniczy system komunistyczny. I to jest jeden z największych sukcesów.

– Czyli udało się poruszyć zbiorową wyobraźnię i serca wielu ludzi?

– Szczególnie podczas ostatnie etapu poszukiwań odwiedzali nas ludzie z całej Polski i ze świata. Jestem poruszony wielkim świadectwem wolontariuszy, dla których zaszczytem była praca właśnie w tym miejscu.

– Jest satysfakcja, że po tylu trudnościach i przeciwnościach „losu” udało się całą „Łączkę” przeszukać?

– Oczywiście, że jest. Ale nie traktujemy tej pracy jako skończonej. Naszym celem jest zidentyfikować odnalezione szczątki, czyli przywrócić nazwiska naszym bohaterom i godnie ich pochować. Dopiero, gdy na Łączce stanie prawdziwy Panteon Żołnierzy Niezłomnych, to uznam naszą pracę za skończoną.

– Pan poświęcił całe swoje życie zawodowe i naukowe żołnierzom Podziemia Antykomunistycznego. Doskonale wiem, jak Pan walczył o każdy metr przekopanej ziemi. Było wiele blokad prawnych i politycznych. Okazywało się, że w dalszych pracach przeszkadzają rosnące krzaczki, tuje i drzewka. Największą przeszkodą, z którą Pan walczył od lat były współczesne pomniki wybudowane na kościach naszych bohaterów. Wreszcie się udało przeszukać wszystko, co było do przeszukania. Czy teraz prof. Szwagrzyk czuje się spełniony?

– Tak, z perspektywy czasu muszę powiedzieć, że ilość piętrzących się dziwnych problemów była ogromna. Kilka lat temu było jeszcze nie do wyobrażenia, że wszystkie szczątki naszych bohaterów zostaną odnalezione i wydobyte spod ziemi. Przeniesienie grobów z lat 80. XX wieku w inne miejsce, abyśmy mogli prowadzić tu prace wydawało się nie możliwe.

– A jednak udało się!

– Przeszukanie „Łączki” jest już faktem, a dla nas ogromną satysfakcją, że pokonaliśmy wszystkie trudności.

– Odkrywanie Żołnierzy Wyklętych z mroków historii i komunistycznego kłamstwa jest Pasją i życiem. Kiedy pierwszy raz pojawiła się myśl, że powinno się ich odszukać?

– Zadecydowało jedno wydarzenie, które, co się później okazało, wpłynęło na moje życie. Był rok 1990. Na cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu odsłanialiśmy pomnik ofiar komunizmu lat 1945-56. Byłem jednym z tysięcy uczestników tej uroczystości. Pomnik był piękny, ale pomyślałem wtedy, że włożyliśmy tyle wysiłku w budowę tego pomnika, a jednak krzyże były tylko symboliczne – bez imion i nazwisk. Miałem wewnętrznie sprzeczne odczucia, bo z jednej strony była radość, że wreszcie dochodzi do takiego wydarzania, a z drugiej uważałem, że ci bohaterowie zasługują na imienne groby. Czemu nie wykonujemy dalszego kroku, czemu ich nie szukamy? To wydarzenie wpłynęło na moje dalsze życie.

– W latach 90. XX wieku takie marzenie było mało realne. Czy stał się wówczas Pan takim polskim Don Kichotem?

– To bardzo dobre określenie na tamte czasy. Ale gromadziłem materiały historyczne i pracowałem nad tymi, dla których komunistyczny terror okazał się śmiertelny. Szukałem, kto kiedy zmarł, na kim wykonano wyrok śmierci i jak wyglądały egzekucje. Gromadziłem materiały z nadzieją, że kiedyś będę mógł je wykorzystać.

– Kiedy nastąpił przełom?

– To było po powstaniu Instytut Pamięci Narodowej. Moje pierwsze poszukiwania stały się faktem w 2003 r., gdy na polu 81 A Cmentarza Osobowickiego we Wrocławiu odlazłem pierwszego bohatera Podziemia Antykomunistycznego – kpt. Włodzimierza Pawłowskiego ps. Kresowiak. On został odnaleziony i zidentyfikowany genetycznie. Od Kresowiaka wszystko się zaczęło.