Z okazji zbliżającej się 100. rocznicy urodzin Jana Karskiego – kuriera władz Polskiego Państwa Podziemnego i świadka Holokaustu – zorganizowana została 24 kwietnia w Kielcach projekcja filmów „Moja misja” i „Człowiek, który chciał zatrzymać Holocaust”. Natomiast 15 maja w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach wystawiony zostanie spektakl oparty na biografii Jana Karskiego pt. „Przyjechałem do ciotki Zofii”.
Kilkudziesięciu kielczan, którzy obejrzeli filmy wyświetlone w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej, na zakończenie nagrodzili brawami organizatora, którym było Stowarzyszenie im. Jana Karskiego.
W reportażu pt. „Człowiek, który chciał zatrzymać Holocaust” w reżyserii Jana Grzyba podjęta została próba odpowiedzi na pytania, co dziś o bohaterskim Polaku, który próbował zapobiec żydowskiej tragedii, myślą Izraelczycy? Jakie miejsce w stosunkach polsko-żydowskich zajmuje Jan Karski? Co osoba Jana Karskiego, jego wojenna i powojenna działalność mogą wnieść w pozytywne kształtowanie wizerunku Żydów w Polsce i Polaków w Izraelu?
Film pt. „Moja misja” w reżyserii Michała Fajbusiewicza i Waldemara Piaseckiego, ukazał życie Karskiego poprzez jego własne wspomnienia i wypowiedzi innych, w tym: Jerzego Giedroycia, Szewacha Weissa, rabina Chaskiela Bessera, Elego Zborowskiego, Michaela Berenbauma, Moshe Beyskiego, Ryszarda Horowitza, Aleksandra Kwaśniewskiego, Józefa Gierowskiego, Avnera Shaleva.
Andrzej Białek, wiceprezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego, zapowiadając pokaz filmowy, podkreślił, że jest on swego rodzaju kielecką inauguracją obchodów 100. rocznicy legendarnego kuriera Polskiego Państwa Podziemnego oraz aktywnym włączeniem się w obchody trwającego Roku Jana Karskiego. W dalszej części swojego wystąpienia opowiedział zebranym o związkach Jana Karskiego z Kielcami i o działalności Stowarzyszenia im. Jana Karskiego.
- Stowarzyszenie im. Jana Karskiego powstało w marcu 2005 roku. Głównym jego celem jest działanie na rzecz upowszechnienia postaw otwartości i poszanowania dla osób i grup o odmiennej identyfikacji rasowej, etnicznej, narodowej religijnej bądź kulturalnej, przeciwdziałanie ksenofobii, rasizmowi i innym postawom godzącym w godność człowieka – wyjaśniał wiceprezes Andrzej Białek.
23 kwietnia 2005 roku w Kielcach uroczyście odsłonięta została rzeźba Jana Karskiego, siedzącego na ławeczce i spoglądającego na kamienicę przy Plantach, gdzie podczas pogromu zginęło 42 Żydów. Rzeźba została zakupiona wyłącznie za dotacje prywatne i jest darem dla kielczan Stowarzyszenia im. Jana Karskiego
– Jan Karski znakomicie wypełnił misje emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego, a po wojnie niestrudzenie działał na rzecz pojednania Polaków i Żydów. Zawsze opowiadał się przeciw nietolerancji i ksenofobii – podkreślał Białek.
Mówca poinformował, że dokumentacja fotograficzna z obchodów 50. rocznicy pogromu kieleckiego świadczy, iż Jan Karski był wówczas na nich w Kielcach.
Kolejnym wydarzeniem z okazji obchodzonego Roku Jana Karskiego będzie spektakl pt. „Przyjechałem do ciotki Zofii”, Arthura Feinsoda w wykonaniu Teatru Crossroads Uniwersytetu Stanu Indiana (USA). Przedstawienie oparte na biografii Jana Karskiego wystawione zostanie 15 maja br. o godz. 19.00 w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.
Organizatorzy zapowiadają, że na spektaklu obecni będą - reżyser Dale McFadden oraz autor Arthur Feinsod. Amerykański teatr przybędzie do Polski na zaproszenie Muzeum Historii Polski. Organizatorem spektaklu będzie Stowarzyszenie im. Jana Karskiego we współpracy z Teatrem im. Stefana Żeromskiego, przy wsparciu Prezydenta Kielc.
Jan Karski (Jan Kozielewski) urodził się w 1914 roku w Łodzi. W 1942 pod pseudonimem Jan Karski wyruszył do Wielkiej Brytanii, skąd został wysłany do Stanów Zjednoczonych. Miał przedstawić aliantom raport o sytuacji Polskiego Państwa Podziemnego. Wstrząsającą relację naocznego świadka przekazał amerykańskim i brytyjskim politykom, dziennikarzom i artystom. Spotkał się miedzy innymi z ministrem spraw zagranicznych rządu brytyjskiego – Anthonym Edenem oraz z prezydentem USA – Franklinem D. Rooseveltem.
Jan Karski był również autorem kilku książek. Publikacja o działalności polskiego państwa podziemnego („Story of a Secret State”), opublikowana w 1944 w USA stała się wkrótce bestsellerem i została przetłumaczona na wiele języków. Książka ukazała się w Polsce po raz pierwszy w 1999 roku. W 1970 roku napisał fundamentalną monografię „Great Powers and Poland (1918-1945)”.
Otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień – uhonorowano go między innymi tytułem „Sprawiedliwego wśród Narodów Świata” (1982), osiem uczelni polskich i zagranicznych przyznało mu doktoraty honoris causa, był kawalerem Orderu Orła Białego (najwyższego polskiego odznaczenia państwowego) i honorowym obywatelem Izraela. Sam natomiast ufundował nagrodę im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej.
W 2000 r. powołał kapitułę i ustanowił Nagrodę Orła Jana Karskiego dla Polaków, którzy godnie nad Polską potrafią się zafrasować i dla tych, którzy nie będąc Polakami nie pozostają wobec Polski obojętni. Nagroda ma charakter honorowy. W 1998 roku, w 50. rocznicę powstania państwa Izrael, otrzymał nominację do Pokojowej Nagrody Nobla.
Zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie. Podczas uroczystości żałobnych hołd oddali mu prezydenci USA i Polski: Bill Clinton oraz Aleksander Kwaśniewski. W 2012 r. prezydent USA Barack Obama uhonorował pośmiertnie Jana Karskiego Medalem Wolności, najwyższym cywilnym odznaczeniem amerykańskim.
