Przybywam jako misjonarz Miłosierdzia

Początek wizyty papieża Franciszka w Meksyku stał nieco w cieniu jego spotkania z patriarchą Moskwy Cyrylem podczas międzylądowania na Kubie. Sobotnie gazety, i to na obydwu półkulach, wspominały niemal tylko to pierwsze, historyczne wydarzenie, mając nadzieję, że będzie przełomowe – a przynajmniej znaczące – dla przyszłości relacji wewnątrzchrześcijańskich oraz że wywrze wpływ na sytuację na świecie.

Pielgrzymka Ojca Świętego do Meksyku nie miała pozornie takiego globalnego charakteru, stąd i mniejsze zainteresowanie nią poza obydwoma Amerykami. Piszę pozornie, bo choć Meksyk nie jest w centrum europejskiego, a tym bardziej naszego, polskiego, zainteresowania, to jednak problemy, z którymi boryka się ten kraj – np. emigracja, choć nie tylko – w niemałym stopniu są poruszane w debacie europejskiej. Nieoficjalny dziennik włoskiego Episkopatu „L’Avvenire” tuż przed pielgrzymką napisał, że Meksyk – z jego biedą, która dokucza blisko połowie populacji, wszechobecną korupcją, przemocą i narkotykowymi kartelami – to jeden z frontów „III wojny światowej, która toczy się już w kawałkach” (papież Franciszek). Tyle tytułem wstępu.

Entuzjastyczne przyjęcie

Papież przyleciał do Meksyku 12 lutego br., po 17 godzinach lotu (z przerwą na międzylądowanie na Kubie), wieczorem o 19.16 czasu lokalnego. W Polsce była sobota 13 lutego, kwadrans po drugiej. Powitanie – jak się spodziewano – było entuzjastyczne, zresztą Meksykanie witali tak gorąco każdego papieża. Wcześniej pięć razy św. Jana Pawła II, później Benedykta XVI, a teraz pierwszego papieża z Ameryki Południowej – Franciszka. Odczuwalna temperatura była na pewno wyższa niż te kilkanaście stopni, które wskazywały termometry. – Jak tłumaczył w jednym z wywiadów nuncjusz apostolski w Meksyku abp Christophe Pierre, wiara Meksykanów oparta jest na trzech fundamentach – Matce Bożej z Guadalupe, Eucharystii i właśnie Następcy św. Piotra. Podczas powitania Papieża wyraźnie było widać, że hierarcha trafił w sedno. Franciszka witały dzieci, byli mariachi, wszędzie widoczne sombrera. Ojciec Święty już na początku kilkakrotnie odszedł od przewidzianego protokołu. Później był triumfalny – pewnie to słowo samemu Franciszkowi by się nie spodobało, ale trudno określić inaczej to, co się działo na kilkunastokilometrowej trasie – 45-minutowy przejazd do nuncjatury, podczas którego witający Meksykanie utworzyli ścianę światła z fleszy i ekranów telefonów komórkowych. Według ocen watykańskich, w ciągu pierwszej doby Franciszek spotkał się w taki czy inny sposób z milionem osób.

Reklama

Wzrok Maryi

„W Meksyku spojrzę w oczy Maryi i będę Ją błagał, aby zawsze patrzyła na nas z miłosierdziem. Jej zawierzam moją podróż” – napisał na Twitterze 12 lutego Ojciec Święty, gdy wyruszał do Meksyku. Madonna z Guadalupe stała w centrum pielgrzymki, była w każdym momencie punktem odniesienia podróży Najwyższego Pasterza Kościoła. W Roku Świętym Miłosierdzia przybył on do tego kraju jako jeden z misjonarzy miłosierdzia, których 1142 kilka dni wcześniej, w Środę Popielcową, sam posłał w najdalsze zakątki świata. Dzień później za pośrednictwem tego samego serwisu społecznościowego dodał: „Drodzy Bracia Meksykanie, jesteście w moim sercu. Powierzmy się Pani z Guadalupe, aby nie przestawała czule na nas patrzeć”, a pierwszą niedzielę Wielkiego Postu rozpoczął od słów, też na Twitterze: „Maryja to kobieta, która powiedziała «tak» Bogu, powiedziała «tak» braciom. Naśladujmy Jej oddanie”.

Budujcie sanktuaria

O patrzeniu Maryi, o Jej czułym wzroku było wiele w papieskich przemówieniach. Zresztą wydawało się, jakby słowa Franciszka w Meksyku były nieco inne niż zwykle, bardziej osobiste, niejako mistyczne. Dało się to wyczuć i w przemówieniu do prezydenta Meksyku podczas oficjalnego powitania w pierwszym pełnym dniu pielgrzymki, i podczas spotkania z meksykańskim Episkopatem kilka godzin później, i na koniec tego intensywnego dnia, kiedy Papież stanął przed obrazem Czarnej Panienki, patronki całej Ameryki, by odprawić Eucharystię w nowej bazylice, głównym sanktuarium maryjnym Meksyku i jednym z najważniejszych miejsc kultu maryjnego na całym świecie. W homilii Ojciec Święty nawiązał do ewangelicznego opisu pomocy, jaką Matka Boża niosła swojej krewnej Elżbiecie. Wyszedł od tego obrazu i postawił Maryję za wzór – jako Tę, która posyła do budowania sanktuarium Boga, tak jak posłała niepiśmiennego, ubogiego św. Juana Diego. – Sanktuarium Boga to życie Jego dzieci, wszystkich i w każdych warunkach, zwłaszcza młodych bez przyszłości, narażonych na niezliczone sytuacje bolesne i ryzykowne, oraz życie osób starych, nieszanowanych i zapomnianych w tak wielu zakątkach. Sanktuarium Boga są nasze rodziny, które potrzebują niezbędnego minimum, aby mogły się utworzyć i utrzymać. Sanktuarium Bożym jest oblicze tak wielu ludzi, których spotykamy na naszej drodze – powiedział Papież.

Wszyscy są potrzebni

Ojciec Święty pojechał do Meksyku – ziemi, która, jak mówił w drugim dniu pielgrzymki w Ecatepec, „ma smak Matki Bożej z Guadalupe, która zawsze zbliżała się do nas w miłości” – aby wyjść naprzeciw ludziom dotkniętym różnorodnymi bolączkami: biedą, w której żyje połowa populacji, korupcją, która nie pozwala na sprawiedliwy rozwój, i przemocą, która sprawia, że życie staje się nieznośne. W tym kontekście Franciszek napominał polityków, że „to przywódcy życia społecznego, kulturalnego i politycznego winni w sposób szczególny pracować nad stworzeniem wszystkim obywatelom możliwości bycia godnymi twórcami swego losu”. Biskupom sugerował: – Pochylcie się zatem z delikatnością i szacunkiem nad głęboką duszą swego ludu, zniżcie się z uwagą i rozszyfrujcie jego tajemne oblicze. A do wszystkich papież Franciszek skierował słowa: – Wszyscy jesteśmy niezbędni, szczególnie ci, którzy normalnie się nie liczą, gdyż nie są „na miarę okoliczności” lub nie „wnoszą koniecznego kapitału” do ich budowania.

Reklama

Warunkiem takiego podejścia jest nawrócenie, na które Papież zwrócił uwagę podczas Eucharystii w Ecatepec w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu. Jest ono konieczne, bo nasze marzenie o lepszym świecie jest nieustannie zagrożone przez ojca kłamstwa, przez tego, który próbuje nas rozdzielić, tworząc społeczeństwo podzielone i skłócone, ulegające trzem pokusom: bogactwa, próżności i pychy.

W czasie pogrzebu kard. prymasa Stefana Wyszyńskiego na jednym z wieńców przykuwał uwagę napis: „Niekoronowany król”. To o takich Adam Mickiewicz napisał: „Jeśli zapomnę o nich, Ty, Boże na niebie, zapomnij o mnie”, a prymas Wyszyński mówił w kontekście powstańców warszawskich, że jeśli o nich zapomnimy, to „kamienie wołać będą”. Dlatego modlimy się i dziś o zachowanie nas od „grzechu niepamięci, co pozwala zarastać grobom ojców naszych”.

Oddawać swe cierpienia Kościołowi

Był człowiekiem, który ukochał Kościół i jako wierny jego syn budował go i bronił, żyjąc duchem Ośmiu błogosławieństw. Dał żywe świadectwo tego, że z pomocą łaski Bożej w realnym, pełnym trudów i wyzwań życiu można żyć radykalnie Ewangelią. Stanowił wzór kapłana i służby kapłańskiej oddanej bez reszty Bogu, gotowej na największe ofiary. W czasie uwięzienia w Prudniku zanotował w Zapiskach: „Gdybym dziś narodził się na nowo, a zapytany – jaką drogę życia obrałbym – bez chwili wahań wszedłbym na drogę kapłaństwa, choćbym od początku jasno wiedział, że skończę w okowach Chrystusowych, we wzgardzie szubienicy”.

Mimo podejmowanych przez komunistów prób rozbicia jedności Kościoła oraz dzielenia opinii katolickiej, a także trudnych momentów, zwłaszcza w okresie stalinowskim, obronił niezależność Kościoła. Na tym polu nie brakowało kompromisów i prób dialogu z komunistami, a jak trzeba było – również stanowczego oporu, za który płacił swoim internowaniem, znoszeniem nieprzerwanych ataków, życiem w otoczeniu licznych agentów bezpieki. Co więcej, w tak skrajnych warunkach stał się dla Polaków największym autorytetem, nie tylko moralnym. W żadnym kraju poddanym kontroli sowieckiej Kościół nie odgrywał takiej roli jak w Polsce, a prymas nie był tak poważnym autorytetem, z którym komuniści zmuszeni byli stale się liczyć.

Dostosowując aplikację nauk soborowych do polskich warunków, oszczędził polskiemu Kościołowi kryzysu, który był udziałem wielu wspólnot w krajach Zachodu. Nie szczędzono mu za to krytyki, zwłaszcza w środowiskach inteligencji katolickiej.

Dla Jana Pawła II rola prymasa w jego drodze na Stolicę Apostolską i w czasie elekcji była niepodważalna. Dzień po inauguracji pontyfikatu nowy biskup Rzymu powiedział do prymasa: „Nie byłoby na Stolicy Piotrowej tego papieża Polaka, (...) gdyby nie było Twojej wiary, niecofającej się przed więzieniem i cierpieniem, Twojej heroicznej nadziei, Twego zawierzenia bez reszty Matce Kościoła”.

Po Bogu największa miłość to Polska

Należał do pokolenia, którego próg dojrzałości przypadł na początki niepodległej Polski. Walcząc niezłomnie o fundamentalne prawa człowieka, Kościoła i narodu w okresie komunistycznego zniewolenia, przeprowadził nas, tak jak Mojżesz Żydów, przez „morze czerwone”. Dwa lata po śmierci kard. Wyszyńskiego Jan Paweł II powiedział w katedrze warszawskiej, że był on „człowiekiem wolnym i uczył nas, swoich rodaków, prawdziwej wolności”. Sam odnalazł najgłębsze źródło swej wolności w najbardziej intymnej relacji z Maryją, a przez Nią – z Jej Synem. I tą drogą prowadził swoją owczarnię przez ponad 3 dekady. Dlatego też często mówi się o zmarłym prymasie jako o „ojcu naszej wolności” czy „ojcu wolnych ludzi”, których wyrywał z oportunizmu i lęku.

Swoją heroiczną wiarą, czytelnym świadectwem kapłańskiego życia, wiernością Bogu i powołaniu, mądrością i odwagą płynącą z relacji z Bogiem obronił miejsce Boga w życiu narodu. Po strasznym doświadczeniu wojny, mimo bardzo trudnych warunków, powstrzymał ateizację narodu, wygrał walkę o „rząd dusz” z komunistycznym reżimem. Wielkie znaki tego zwycięstwa oglądał w czasie milenium chrztu Polski, pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do naszego kraju oraz w czasie sierpniowych strajków w 1980 r., kiedy ku zdziwieniu całego świata na terenie strajkujących zakładów przedstawiciele pokolenia milenium organizowali Msze św.

Duchowy przewodnik narodu

Umocnił więź narodu z Maryją i nadał jej nowy wymiar. Oddając się sam w duchową niewolę Maryi w czasie uwięzienia w Stoczku Warmińskim – 8 grudnia 1953 r., otworzył drogę do odnowienia przymierza narodu z Matką Boga w formie ślubów na Jasnej Górze w 1956 r., a następnie peregrynacji kopii Jej jasnogórskiego obrazu po kraju w czasie Wielkiej Nowenny i roku milenium. Na nowo potwierdził rolę Jasnej Góry jako „twierdzy warownej ducha Narodu” i „Stolicy Łaski”, której obrona oznacza „obronę duszy chrześcijańskiej Narodu”.

Mówił za naród, był jego duchowym przewodnikiem, wyrażał jego ból, jego aspiracje i był dlań ojcem. Jednocześnie uczył patriotyzmu. Tuż przed aresztowaniem w 1953 r. powiedział: „Kocham Ojczyznę więcej niż własne serce i wszystko, co czynię dla Kościoła, czynię dla niej”. Po doświadczeniach wojny, która przyniosła tyle krwi, wychowywał do nowego patriotyzmu: „Można w odruchu bohaterskim oddać swoje życie na polu walki, ale to trwa krótko. Większym niekiedy bohaterstwem jest żyć, trwać, wytrzymać całe lata”. Kochał polską historię, w której – jak pisał – tkwi duch narodu. Był z niej dumny, nie wstydził się z niej czerpać żywotnych sił, tak bardzo potrzebnych wspólnocie wystawionej na kolejną wielką próbę. Bronił naszej tradycji, tożsamości i kultury głęboko zakorzenionej w wierze i związku dziejów Kościoła z dziejami narodu. Publicznie przyrzekał walkę o to, aby ojczyzna „Polską była! Aby w Polsce po polsku się myślało!”. Odwoływał się do pojęcia Polaka katolika, widząc w nim skuteczną tarczę przed ateizacją narodu. Jako ojciec stawiał jednak także wymagania – kazał stawać w prawdzie, gromił wady i złe nawyki, nad którymi jego rodacy mieli pracować, podejmując wysiłek w walce „z wrogiem, który jest w nas”, w ramach wielkich programów duszpasterskich, takich jak np. Wielka Nowenna czy Społeczna Krucjata Miłości.

Istota przebaczenia

Akceptując projekt listu biskupów polskich do niemieckich z okazji milenium, podpisując go i broniąc jego chrześcijańskiego przesłania w atmosferze brutalnej nagonki propagandowej, przyczynił się do przełomu w stosunkach polsko-niemieckich. A przecież sam mówił: „Przebaczenie i prośba o wybaczenie nie oznaczają zapomnienia”. Bez klimatu, który stworzył list, nie byłyby możliwe wizyta kanclerza Willy’ego Brandta w Polsce w 1970 r. i rozpoczęcie dialogu politycznego, który doprowadził do normalizacji wzajemnych stosunków i uznania przez RFN polskiej granicy zachodniej.

Prymas Wyszyński przyczynił się także do integracji ziem zachodnich z resztą kraju, dbając o Kościół na tych ziemiach, odwiedzając je często oraz podkreślając ich historyczne związki z macierzą.

„Święty nie rodzi się po śmierci”, gdyż buduje swoją świętość przy pomocy Bożej łaski, świadectwem własnego życia, w konfrontacji z wyzwaniami, mnożącymi się przeszkodami. Uczy się od Jezusa służyć i tracić życie, aby wydać obfite owoce. Wreszcie – pozwala „własną historię (...) napisać Bogu”. Takim pozostanie w naszych sercach, również jako nasze zobowiązanie.