Obecność Kanoników Stróżów Świętego Grobu Bożego w Miechowie, zwanych często miechowitami, liczona na 850 lat, skutkowała jesiennymi obchodami jubileuszowymi, ale i piękną, dopracowaną merytorycznie i edytorsko publikacją albumową pt. „Z Ziemi Świętej do Polski. Dzieje Zakonu Bożogrobców” autorstwa dr. Mariana Małeckiego.

– Jestem prawnikiem (pracownikiem naukowym Uniwersytetu Jagiellońskiego – przyp. red.), ale od dawna pasjonuję się historią zakonów w Ziemi Świętej – mówił „Niedzieli” w Miechowie autor albumu. Te zainteresowania i wiedza, ujęte w album, a zredagowane pod kierunkiem Grzegorza Słącza i opatrzone pięknymi fotografiami Pawła Mazura skutkowały publikacją, która dokumentuje bogactwo tradycji bożogrobców. Integralną część albumu stanowi także wersja w języku angielskim autorstwa Piotra Krasnowolskiego.

Album składa się z pięciu rozdziałów. Dwa pierwsze dotyczą historii i tradycji ukształtowanej na Ziemi Chrystusa, począwszy od pierwszych gmin chrześcijańskich, których kapłani zapoczątkowali obowiązek strzeżenia miejsc i pamiątek po Zbawicielu (szczególnie pustego Grobu Chrystusa) i charakterystykę wypraw krzyżowych oraz wielkich ich postaci aż do powstania zakonu świadków tajemnicy Zmartwychwstania. Kolejne rozdziały to już historia związana z Miechowem.

Publikacja przybliża genezę zakonu, jego hierarchię i symbolikę, a także wyjątkowe w tamtych czasach uczestnictwo kobiet (wg kronikarza Michała Syryjczyka, pierwsze kanoniczki miały się pojawić już po roku 1099). Charakteryzuje „teatr zmagań” w Ziemi Świętej, a potem przeniesienie go do Europy.

„Czynnikiem spajającym zakon zawsze była jego organizacja, prawo do Bazyliki Grobu Świętego – jednego z największych ośrodków kultu chrześcijańskiego na świecie, duchowość kanoniczna, kult Zmartwychwstania, pasyjne nabożeństwa i kult Męki Pańskiej, autonomia zakonna, ukierunkowanie na Ziemię Świętą” – czytamy w publikacji. Szczególnego znaczenia nabrała wówczas specyficzna liturgia pielęgnowana przez kanoników, skoncentrowana na wybranych epizodach z życia Chrystusa: czczenia tajemnicy Słowa narodzonego w Betlejem, ofiarowania Jezusa w świątyni jerozolimskiej, kult Niedzieli Palmowej i Męki Pańskiej (stąd już tylko krok do popularyzacji budowy grobów Jezusa w kościołach, który tak powszechne przyjął się w Polsce). Wertując stronice publikacji, docieramy do czasów reaktywowania patriarchatu w Jerozolimie (1847), co skutkowało odnowieniem zakonu rycerskiego. Z czasem, szczególnie od początków XX wieku, stał się on oczkiem w głowie kolejnych papieży. Obecnie zakon bożogrobców jest stowarzyszeniem duchownych i świeckich, a zakres jego działania jest imponujący – funkcjonuje w blisko 40 krajach świata i wciąż się rozwija.

Na tym tle bardziej zrozumiała staje się fascynująca historia fundacji miechowskiej, założonej przez małopolskiego możnowładcę Jaksę Gryfitę. Pierwszy kościółek, zaledwie jeden kanonik i kilku konwersów, pierwsza konsekracja i fundacje, aż po rozkwit konwentu miechowskiego. „Zdaniem niektórych uczonych Jaksa przywiózł ze sobą relikwiarz kasetonowy, zawierający pojemniki z ziemią z różnych miejsc świętych – i to nie tylko związanych z bazyliką Grobu Świętego. Ziemia ta miała zostać wysypana w miejscu dzisiejszej miechowskiej kaplicy Bożego Grobu” – czytamy w innym miejscu publikacji.

Jej walorem są, obok analiz historycznych, także fragmenty istotnych dla historii zakonu dokumentów, np. tekst najstarszego dokumentu dotyczącego miechowitów, wystawiony przez patriarchę Monacha w 1198 r. Album przypomina Miechów w okresie średniowiecznym, sanktuarium z unikatową kaplicą Grobu Bożego, a także kształtowanie się religijności wewnątrzzakonnej i charakterystycznych rytów bożogrobców. Ukazuje Miechów i zakon na tle burzliwej historii Polski, czasy jego kasacji i restauracji. Wyszczególnione zostały także najważniejsze inicjatywy odnowionego, dynamicznie rozwijającego się zakonu oraz kolejne inwestytury.