Wkrótce będziemy obchodzić 150. rocznicę wybuchu powstania styczniowego. 22 stycznia 1863 r. Komitet Centralny Narodowy, przekształcony w Tymczasowy Rząd Narodowy, ogłosił Manifest, w którym wezwał wszystkich mieszkańców przedrozbiorowej Rzeczypospolitej w imię wolności, niepodległości i sprawiedliwości do walki z Imperium Rosyjskim. Powstanie, które wybuchło, było największym z wszystkich powstań narodowych, a swoim zasięgiem ogarnęło prawie cały zabór rosyjski: Królestwo Polskie, Litwę i częściowo Ukrainę. Pomimo ogromnej przewagi wroga walki trwały aż do późnej jesieni 1864 r., podziemne państwo stworzone przez Rząd Narodowy funkcjonowało do końca 1864 r., a ostatni oddział partyzancki ks. Stanisława Brzóski został rozbity na Podlasiu wiosną 1865 r.
Starcia z Rosjanami miały charakter wojny partyzanckiej. Podczas powstania stoczono ok. 1200 bitew i potyczek. Na początku powstańcy odnosili sukcesy, jednak z czasem zaczęli przegrywać w nierównej walce. W walkach zginęło kilkadziesiąt tysięcy powstańców, a w ramach represji popowstaniowych wykonano karę śmierci na blisko 1000 osobach, w tym na przywódcach powstania. Na katorgę lub zesłanie na Syberię skazano 38 tys. osób, a ok. 10 tys. było zmuszonych do emigracji. Konfiskowano majątki, zamykano nieliczne istniejące jeszcze ośrodki myśli niezależnej. Ziemie polskie pogrążyły się w żałobie narodowej.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Reklama
Pomimo klęski militarnej, zryw powstańczy umocnił polską świadomość narodową i dążenia niepodległościowe następnych pokoleń. Marian Langiewicz, dyktator i generał wojsk powstańczych, napisał: „Kraj, który ma takich żołnierzy, musi być wolnym i potężnym. Towarzysze broni! Ojczyzna i historia Was nie zapomni”. Powstanie styczniowe to jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski na trwałe wpisane w naszą tożsamość narodową. Legenda i etos powstania styczniowego legły u podstaw odrodzonej Polski, a poświęcenia powstańców doprowadziły do odrodzenia naszej państwowości po 123 latach niewoli w 1918 r. W okresie międzywojennym weterani powstania styczniowego cieszyli się szczególnymi honorami, a nawet w czasach PRL, w których nie wolno było wystawiać „Dziadów”, zorganizowano jednak obchody jubileuszu stulecia wybuchu powstania i otwarto dla publiczności Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej.
Z okazji jubileuszu Senat RP podjął specjalną uchwałę, ustanawiającą rok 2013 Rokiem Powstania Styczniowego. Miałem zaszczyt uczestniczyć w pracach nad tym dokumentem, w którym czytamy: „Honorując patriotyczne oddanie i szlachetne poświęcenie powstańców styczniowych, spłacamy dług wobec wielu pokoleń Polaków, którzy nie wahali się stanąć do walki w obronie wolności. (…) Uchwała Senatu stanowi wyraz najwyższego hołdu poświęceniu i ofierze uczestników tamtych wydarzeń oraz wyraża pielęgnowany do dziś kult odpowiedzialności oraz obowiązku wobec Ojczyzny i Narodu. Senat Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia rok 2013 Rokiem Powstania Styczniowego. Zwraca się do instytucji państwowych i samorządowych wszystkich szczebli o godne uczczenie tej doniosłej rocznicy”.
* * *
Jan Maria Jackowski
Publicysta i pisarz eseista, autor 10 książek i ponad 1100 tekstów prasowych. W latach 1997 - 2001 poseł na Sejm RP; w latach 2002-2005 wiceprzewodniczący, a następnie przewodniczący Rady m.st. Warszawy; w latach 2005-2007 sędzia Trybunału Stanu; od 2011 r. jest senatorem RP
www.jmjackowski.pl
