Usytuowane są w większości w obrębie Cmentarza Starego, który powstał na początku XIX wieku i sam w sobie stanowi ciekawy obiekt. Żołnierzy walczących o niepodległość chowano także na Cmentarzu Nowym.
Cmentarz Stary pierwotnie otoczony był drewnianym ogrodzeniem, następnie w latach 20. XIX wieku murem kamiennym. Początkowo dominowały mogiły ziemne, dopiero z lat 30. XIX wieku pochodzą pierwsze trwałe nagrobki. W tym czasie założono też przy nim odrębny cmentarz ewangelicki (obecnie komunalny). W 1857 roku powstał cmentarz prawosławny - jest to jeden z nielicznych zachowanych zespołów zabytkowych nagrobków prawosławnych w centralnej Polsce - a przy nim wyznaczono miejsce dla zmarłych żołnierzy - wyznawców islamu, służących w wojskach rosyjskich.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
W 1919 roku w części cmentarza prawosławnego zaczęto chować żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej. W latach 30. XX wieku urządzono Cmentarz Wojsk Polskich 1863-1921. W jego pobliżu znajdują się kwatery żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1939 roku oraz cmentarz wojenny żołnierzy Armii Radzieckiej 1944-1945. W latach 1953-1958 od strony centrum miasta założono cmentarz żołnierzy Armii Krajowej i ofiar terroru hitlerowskiego, tzw. Cmentarz Partyzancki. W ten sposób powstał zwarty zespół cmentarzy wyznaniowych z przylegającymi doń cmentarzami wojennymi. W 1993 roku przeprowadzono inwentaryzację cmentarza, a w następnych latach zabezpieczono przed zniszczeniem ponad 100 nagrobków kamiennych i poddano konserwacji kilkadziesiąt żeliwnych pomników z XIX wieku oraz ponad stu kamiennych. Wiele z nich ponownie wymaga akcji ratunkowych.
Spoczywają tutaj Żołnierze Niepodległości, m.in.: Bogdan Derych, Karol Gadomski, Józef Parachoniak, Kazimierz Piotrowicz, Walenty Wiąckowski, Leopold Witkowski. Możliwe też, że pochowano jeszcze kilkunastu legionistów nieznanych z nazwiska, przeniesionych z cmentarzy ewangelickiego, prawosławnego i nowego.
Reklama
Podczas remontu, przeprowadzonego w 2004 r., wydzielono 24 kwatery i wystawiono nowe krzyże betonowe z metalowymi tabliczkami. Część z tych pomników wymaga ponownej renowacji, znaczny zasób udało się ocalić dzięki zabiegom Stowarzyszenia Ochrony Dziedzictwa Narodowego, prowadzącego doroczną kwestę na ratowanie zabytków kieleckich nekropolii.
Uczestnicy powstań narodowych i walk o niepodległość spoczywają także na Cmentarzu Nowym. Na jednym z zapadających się grobów z pochylonym krzyżem znajduje się tabliczka informująca, że spoczywa w nim zmarły 31 maja 1926 roku Ludwik Wasilewski, oficer Legionów. W pobliżu znajdowała się mogiła Janiny Janickiej, sanitariuszki pochodzącej ze Lwowa, która zmarła w 1920 roku w szpitalu w Kielcach i była pochowana z honorami wojskowymi. Obecnie po grobie nie ma śladu.
A. Dziarmaga