Przez pobożność ludową, inaczej religijność ludową, „rozumie się zespół gestów, modlitw i postaw o charakterze religijnym, obecnych w tradycji ludowej, które jednak nie znalazły miejsca w oficjalnej liturgii Kościoła, a więc z pewną konsekwencją były przez niego potępiane” – czytamy w Nowej encyklopedii chrześcijaństwa. Historia i współczesność. W encyklopedii J.C. Cervera pisze: „W ciągu historii, aż do naszych czasów, ludzie w rozmaity sposób wyrażali swoje poszukiwanie Boga przez wierzenia i akty religijne (modlitwy, ofiary, kulty, medytacje itd.)”. Te formy wyrazu są tak powszechne, że człowiek może być nazwany istotą religijną.

Pogańskie początki

Ludowa kultura, tworzona przez niskie warstwy społeczne, a lekceważona przez elity, była – jak pisze Jan Bystroń, etnolog i socjolog – „oparta prawie wyłącznie o tradycję bezpośrednią; zwyczajowo, z ust do ust, z pokolenia w pokolenie przechodziły treści kulturowe: techniczne, społeczne czy umysłowe”. Kultury ludowe, nie tylko polska, miały tendencję do bezwzględnej akceptacji raz przyswojonych zdobyczy kulturowych, trwałych i niemal niezmiennych przez pokolenia. Tak myśleli i tak czynili nasi ojcowie, tak my myślimy i tak będziemy działać – to reguła trwania w ludowych kulturach. Kultury ludowe były tradycjonalne i konserwatywne, niechętne nowościom. Nic więc dziwnego, że chrystianizacja przebiegała w nich wolno, że przez wieki, mimo starań duchowieństwa, trwało powiązanie ludowej kultury Polan z tradycją pogańską, z pogańskimi wierzeniami i obrzędami, utrzymywał się system wartości nie akceptowany, a co najwyżej tolerowany przez nową wiarę. Jak wolno rozprzestrzeniały się wśród ludu zwyczaje i sakramenty chrześcijańskie, świadczyć może fakt, że śluby kościelne upowszechniły się wśród ludu dopiero w XIII-XIV wieku, a zwyczaje narodzinowe i pogrzebowe do dziś mają widoczne elementy pogańskie.